6. Β. Κρανιά Α2(ΝΑ Τμήμα) - Στρωματογραφία
- Πληροφοριακά Στοιχεία
- Δημοσιεύθηκε : Πέμπτη, 10 Απρίλιος 2014 08:41
- Γράφτηκε από Έφη Πουλάκη-Παντερμαλή
ΙΙΙ. Προϊστορική Αρχαιότητα
Β. Κρανιά Α2(ΝΑ Τμήμα)
Στρωματογραφία
Στρώμα Ε6 Ερυθροκάστανο
Στον Τομέα ΙΙΙ και στο νότιο τμήμα του Τομέα ΙV, αμέσως κάτω από το γεωμετρικό στρώμα Ε6 Μαύρο (2001), ανασκάφηκε αργιλώδης επίχωση ερυθροκάστανης απόχρωσης με μικρή περιεκτικότητα σε χαλικώδεις λίθους και λίγα όστρακα αδιευκρίνιστης χρονολόγησης. Λόγω της θέσης του μετά τα γεωμετρικά στρώματα, υπέστη μεγάλες διαταράξεις από τις γεωμετρικές κατασκευές και τον κλασικό λάκκο των αμφορέων. Έφτανε ως τις παρυφές του φυσικού βράχου, όπου και εντοπίστηκαν τα μοναδικά ίχνη οικοδομικών στοιχείων από αυτή τη φάση. Στο τετράγωνο 3Β βρέθηκε, κάτω από το γεωμετρικό στρώμα και με την αφαίρεση μικρής στρώσης από το ερυθροκάστανο, λιθορριπή από μικρού μεγέθους λίθους σε πυκνή διάταξη. Η λιθορριπή ακολουθεί την έντονη κλίση του φυσικού βράχου, με κατεύθυνση από νοτιοδυτικά προς βορειοανατολικά. Αποκαλύφθηκε σε πολύ μικρή έκταση και φαίνεται να συνεχίζει στην παρειά του ανασκαφικού χώρου. Μοιάζει με τη λιθορριπή του Κεντρικού Περιβόλου, αλλά μία απόλυτη ταύτιση θα ήταν παρακινδυνευμένη. Κάτω από τη λιθορριπή και το ερυθροκάστανο στρώμα και με λιγότερο έντονη κλίση αποκαλύφθηκε επιφάνεια λιθόστρωσης από μικρούς και ασύνδετους αργόλιθους. Η ανασκαφή δεν ολοκληρώθηκε.
ΙΙΙ. Προϊστορική Αρχαιότητα
Γ.Κρανιά Α2 (Κεντρικό Τμήμα)
|
|
Κατά την ανασκαφική περίοδο από 24/5/2001 έως 13/7/2001 ανασκάφηκαν επιχώσεις 0,5-1,0 μέτρων (στα τετράγωνα ΥΠΟ:15/ΤΕ:Γ,Δ, ΥΠΟ:16/ΤΕ:Α,Β,Γ,Δ, ΥΠΟ:17 ΤΕ:Α,Β, ΥΠΟ:26/ΤΕ:Β,Δ, ΥΠΟ:25/ΤΕ:Δ του ΤΟ.IV) βόρεια του λίθινου περιβόλου της ΥΕΧ ο οποίος είχε ήδη αποκαλυφθεί από παλαιότερες εργασίες.
Σημαντικό στοιχείο που πρέπει να αναφερθεί είναι η ύπαρξη ενός μεγάλου χειμάρρου, η κοίτη του οποίου έχει πιθανώς καταστρέψει μέρος του Κεντρικού περιβόλου.
1.Στρωματογραφία
Χαρακτηριστικές είναι οι αλλεπάλληλες λιθοστρώσεις και η εναλλαγή στρωμάτων από ερυθρό χώμα με στρώματα από τεφρό χώμα:
- Λιθόστρωση Β΄
- Στρώμα 7/2000
- Στρώμα 7α/2001
- Δάπεδο
- Λιθόστρωση Γ΄
- Στρώμα 8/2001
- Στρώμα 9/2001
- Στρώμα 10/2001
- Στρώμα 11/2001
Αποτελείται από σκούρο ερυθροκάστανο χώμα με μικρού και μεσσαίου μεγέθους λίθους σε πυκνή διάταξη μεταξύ τους.Το πάχος της ποικίλλει από 0,40 έως 0,10 μέτρα.Εμφανίζεται με σχετική κατωφέρεια από τα νότια προς τα ανατολικά με ανώτερο υψόμετρο 4,24 μέτρα και κατώτερο 3.95 μέτρα. Είναι χαρακτηριστικό oτι το πάχος της είναι 0,40 μέτρα κοντά στον Κεντρικό περίβολο, ενώ όσο απομακρυνόμαστε από αυτόν επιπεδοποιείται και φτάνει έως και 0,10 μέτρα πάχος.Η παρουσία της κεραμικής είναι ελάχιστη.
Υποκείμενο της Λιθόστρωσης Β΄ είναι το στρώμα 7/2000 και μικρής έκτασης πατημένος ωχροκάστανος πηλός, ο οποίος ίσως αποτελεί ορίζοντα χρήσης που σώθηκε αποσπασματικά.
Αποτελείται από χώμα ερυθροκάστανο, σχετικά πηλώδες, το οποίο περιέχει διάσπαρτους άνθρακες, διαλυμένους πηλούς και ελάχιστη κεραμική.Το πάχος του είναι 0,20 μέτρα περίπου.Με την αφαίρεσή του αποκαλύφθηκε το υποκείμενο «δάπεδο» και όπου απουσίαζε αυτό, το στρώμα 8/2001.Κατά τόπους και πολύ κοντά στον περίβολο αποκαλύφθησαν τμήματα του φυσικού βράχου και το στρώμα 7α/2001 ανάμεσα στις σχισμές του.
Με την ολοκλήρωση της αφαίρεσης του στρώματος 7/2001 εντοπίσθηκε σειρά τεσσάρων(4) λίθων του φυσικού βράχου, οι οποίοι σχηματίζουν μέτωπο στα δυτικά του περιβόλου (ΤΟ:IV, ΥΠΟ:17/ΤΕ:Β).
Το μέτωπο που σχηματίζεται φαίνεται να έχει θέση μετώπου για την τελευταία σειρά λίθων του Κεντρικού περιβόλου και η συνέχεια του καθ’ύψος, είτε καταστράφηκε, είτε δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Η έρευνα δεν ολοληρώθηκε.
Είναι σκούρο τεφρό χώμα με αρκετή περιεκτικότητα σε μικρό χαλίκι και τμήματα του αποσαθρωμένου βράχου. Εντοπίσθηκε ανάμεσα στις σχισμές των λίθων του φυσικού βράχου, ακολουθώντας την φυσική κλίση από τα νότια προς τα βόρεια, ομαλοποιώντας την επιφάνεια.Υπερκείμενα του ορίζοντα εντοπίσθηκαν ο Κεντρικός περίβολος και λεπτές επιχώσεις του στρώματος 7/2000, του Δαπέδου, και των στρωμάτων 8/2001 και 9/2001.
Είναι πιθανό τό στρώμα 7α/2001 να αποτελεί εν μέρει γέμισμα των σχισμών του φυσικού βράχου και εν μέρει να προέρχεται από τα ενοποιημένα τεφρά στρώματα 8/2001 και 10/2001.Το ίδιο ακριβώς παρατηρήθηκε και στον περίβολο α΄, όπου τα τεφρά στρώματα ενοποιούνταν όσο πλησίαζαν στον περίβολο λόγω της κλίσης.
Με την ολοκλήρωση της αφαίρεσης του στρώματος 7α/2001, εντοπίστηκαν σε βάθος 3,35 μέτρων περίπου δύο (2) παράλληλες σειρές λίθων του φυσικού βράχου,οι οποίες σχηματίζουν μέτωπα (;) όπως και στην περίπτωση του μετώπου, που έχει εντοπισθεί στον ΥΠΟ /ΤΕ:Β.
Λόγω της φυσικής κλίσης από τα νότια προς τα βόρεια, τα στρώματα κοντά στον περίβολο, είτε εντοπίζονται ως λεπτές επιχώσεις, είτε απουσιάζουν τελείως και εντοπίζονται αμέσως βορειότερα και σέ απόσταση από τον περίβολο, όσο οι εργασίες βαθαίνουν.Όταν απουσιάζουν, εντοπίζεται ο φυσικός βράχος και το στρώμα 7α/2001.
Αποτελείται από μιά λεπτή στρώση πατημένου, ωχροκάστανου, καθαρού πηλοχώματος, πάχους 0,05 μέτρων, το οποίο περιέχει διαλυμένους πηλούς και ίχνη καύσης (μικρά τμήματα άνθρακα).Εντοπίσθηκε σε βάθος 3,40 μέτρων περίπου και σε μικρή απόσταση βόρεια του περιβόλου. Νοτιότερα αποκαλύφθηκαν τμήματα λίθων του φυσικού βράχου και το στρώμα 7α/2001, ενώ κατά τόπους δεν εντοπίσθηκε. Δεν συλλέχθηκαν ευρήματα.
Εντοπίσθηκε υποκείμενη του «δαπέδου» σε απόσταση από τον περίβολο και σε μικρή έκταση, κυρίως επειδή δεν ανασκάφηκε όλη η επιφάνεια των τετραγώνων. ΤΟ:IV, ΥΠΟ:17/ΤΕ:Α, ΥΠΟ:26/ΤΕ:Β,Δ.
Αποτελείται από μικρού μεγέθους λατύπες σε πυκνή διάταξη και σκούρο καστανέρυθρο χώμα.Το πάχος της είναι 0,10 μέτρα περίπου.
Είναι γνωστό από παλαιότερες εργασίες (βλέπε ΤΟ:IV, ΥΠΟ:26/ΤΕ:Γ,Β, ΥΠΟ:27/ΤΕ:Α,Δ) ότι η Λιθόστρωση Γ΄ και το Δάπεδο εντοπίζονται στο ίδιο επίπεδο.
Αυτή η διαφοροποίηση στην θέση των δύο οριζόντων (Δαπέδου και Λιθόστρωσης) πιθανώς είναι αποτέλεσμα χωματουργικών εργασιών με στόχο την επιπεδοποίηση του χώρου κοντά στον περίβολο.
Δεν συλλέχθηκαν ευρήματα.
Αποτελείται από σκούρο καστανέρυθρο έως τεφροκάστανο χώμα με διαλυμένους πηλούς, διάσπαρτους άνθρακες και λίγες προσμίξεις από λίθους μικρού μεγέθους και χαλίκι.Η παρουσία της κεραμικής ήταν ελάχιστη.Εντοπίσθηκε υποκείμενο της Λιθόστρωσης Γ΄ ή του στρώματος 7/2000, όπου η Λιθόστρωση Γ΄ και το Δάπεδο απουσίαζαν, και υπερκείμενο του στρώματος 9/2001.
Είναι σκούρο ερυθροκάστανο, πηλώδες χώμα με διάσπαρτα τμήματα άνθρακα και διαλυμένους πηλούς.Ανασκάφηκε σε πολύ μικρή έκταση στο βόρειο τμήμα του τετραγώνου ΥΠΟ:16/ΤΕ:Γ και στο δυτικό τμήμα του τετραγώνου ΥΠΟ:17/ΤΕ:Α, καθώς νοτιότερα έχει εντοπισθεί ο φυσικός βράχος. Περιέχει πολύ μικρή ποσότητα χειροποίητης κεραμικής.
Είναι σκούρο τεφροκάστανο, πηλώδες χώμα και έχει λίγες προσμίξεις από μικρό χαλικάκι.Δεν περιέχει ευρήματα.
Η μόνη ορατή διαφορά των στρωμάτων 7, 8 και 9 είναι ό,τι το στρώμα 8 είναι πιο τεφρό όπως και το στρώμα 10 και εναλλάσονται με τα δύο ερυθρά στρώματα 7 καί 9. Το στρώμα 8 αποτελεί επίχωση του στρώματος 9 και το στρώμα 10 αποτελεί επίχωση του υποκείμενου στρώματος 11/2001.
Είναι υποκείμενο του στρώματος 10/2001, αποκαλύφθηκε σε βάθος 3,0 μέτρων, σε πολύ μικρή έκταση και δεν ανασκάφηκε. Αποτελείται από καστανό, πηλώδες και καθαρό από προσμίξεις χώμα με αρκετά μικρού μεγέθους τμήματα άνθρακα.
2.Οικοδομικά
1.Κεντρικός περίβολος
Γενική άποψη του Κεντρικού Περιβόλου
Ο Κεντρικός Περίβολος, εκτείνεται σε μήκος 12 μέτρων εντός των προαναφερομένων τετραγώνων και έχει μέγιστο πλάτος 1 μέτρο. Αποτελείται από συγκέντρωση λίθων μικρού και μεσαίου μεγέθους. Δεν εντοπίσθηκε το μέτωπο, αλλά και δεν ολοκληρώθηκε η έρευνα.
Ανάμεσα στον Κεντρικό περίβολο και το φυσικό βράχο πάνω στον οποίο είναι θεμελιωμένος αποκαλύφθηκε σκούρο τεφροκάστανο χώμα με αρκετές προσμίξεις χαλικιού, τo οποίο ονομάστηκε στρώμα 7α/2001, καθώς αρχικά εντοπίσθηκε στo ίδιο επίπεδο με τo στρώμα 7 (βλέπε. παρακάτω κεφάλαιο στρωματογραφία).Το στρώμα 7α/2001 αποτελούσε το γέμισμα των σχισμών των λίθων του φυσικού βράχου και περιείχε ελάχιστη κεραμική. Πιθανόν είναι αποτέλεσμα ανθρώπινης παρέμβασης στο χώρο με στόχο την ομαλοποίηση της φυσικής κλίσης του βράχου από νότο πρoς βορρά και την επιπεδοποίηση του χώρου για τη θεμελίωση των οικιστικών καταλοίπων που ακολούθησαν (Κεντρικός περίβολος, λιθοστρώσεις).
Ο Κεντρικός περίβολος παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με τους περίβολους α΄ καί Δυτικό περίβολο Ι, ως προς τη θέση στις πάρυφες του λόφου και ως προς τους ορίζοντες που τον συνοδεύουν (λιθοστρώσεις, δάπεδα) και τον ενισχύουν.
Η θεμελίωσή του Κεντρικού περιβόλου έγινε πάνω στο στρώμα 7α/2001, το οποίο υπέρκειται του φυσικού βράχου. Η χρονολόγηση του στρώματος αυτού είναι αδύνατη, καθώς η παρουσία της κεραμικής ήταν ελάχιστη και αδιευκρίνιστη.
Από τις λιθοστρώσεις, η νεότερη, η Λιθόστρωση Β΄ εφαπτόταν με τον περίβολο κατά μήκος της βόρειας πλευράς του και τον ενίσχυε με το πάχος της επίχωσης της (0,40μέτρα κοντά στον περίβολο), ενώ κάλυπτε το μέτωπό του, που έχει εντοπισθεί στον ΥΠΟ:17/ΤΕ:Β. Η Λιθόστρωση Γ΄ εντοπίσθηκε σε απόσταση βόρεια του περιβόλου, καθώς νοτιότερα βρισκόταν ο φυσικός βράχος.
Και οι δύο λιθοστρώσεις καταλαμβάνουν μεγάλη εκταση, καθώς εκτείνονται σε όλα σχεδόν τα προς βορρά τετράγωνα(ΥΠΟ:26,27,28,29,18,17,37,38), τα οποία έχουν ανασκαφεί και αποκαλύψει τις λιθοστρώσεις στο παρελθόν.
Η έκταση των λιθοστρώσεων, η εναλλαγή ερυθρών με τεφρά στρώματα και η ελαφριά ανωφερή κλίση όλων των επιχώσεων, όσο πλησιάζουν τον περίβολο, δίνουν την εντύπωση έντονης δραστηριοποίησης του ανθρώπου στο χώρο, με χωματουργικές εργασίες μέγαλης έκτασης. Η έλλειψη άλλων οικιστικών καταλοίπων και κινητών ευρημάτων, πλην ελαχιστών οστράκων κεραμικής, τα οποία δεν είναι χαρακτηριστικά, και η ομοιότητα με τον περίβολο α΄, οδήγουν στο συμπέρασμα οτι βρισκόμαστε εκτός των ορίων του οικισμού, όχι πάντως πολύ μακρυά..
Όσον αφορά την κατασκευή και τη διάρκεια χρήσης του περιβόλου και των λιθοστρώσεων δεν μπορούμε να συμπεράνουμε με σαφήνεια, καθώς έχει εντοπιστεί ελάχιστη ποσότητα χειροποίητης κεραμικής, η οποία δεν είναι χαρακτηριστική/αντιπροσωπευτική κάποιας εποχής. Είναι όμως σίγουρο οτι βρίσκονται σε χρήση μέχρι την Πρώιμη Εποχή Σιδήρου, καθώς σφραγίζονται εν μέρει από το στρώμα 6 Ερυθρό/2000, το οποίο έχει χρονολογηθεί στους Γεωμετρικούς χρόνους.
ΙΙΙ. Προϊστορική Αρχαιότητα
Δ. Κρανιά Α2 (Δυτικό Τμήμα)
Με την έναρξη της ανασκαφικής περιόδου του 2001 παραδόθηκε από την 9η ΕΒΑ στην ΙΣΤ’ ΕΠΚΑ λίθινος περίβολος (Φωτ. 147) της εποχής του Χαλκού (Δυτικός Περίβολος Ι), ο οποίος αποκαλύφθηκε κατά τη διάρκεια των ανασκαφικών εργασιών στα ριζά της ανατολικής πλευράς του λόφου του παλαιοχριστιανικού νεκροταφείου. Τον Μάιο του 2001 ξεκίνησε η αρχαιολογική έρευνα της δυτικής πλευράς της Κρανιάς Α2. Συγκεκριμένα ανασκάφηκαν τα εξής τετράγωνα του τομέα IV: ΥΠΟ 38/Τε Α, Β, Γ, Δ, ΥΠΟ 39/Τε Α, Β, Γ, Δ, ΥΠΟ 48/Τε Α, Β, Γ, Δ, ΥΠΟ 49/Τε Α, Β, Γ, Δ, ΥΠΟ 58/Τε Β, Δ, ΥΠΟ 59/Τε Α, Β, Δ ΚΑΙ ΥΠΟ 69/Τε Α, Β, Γ.
Τον Αύγουστο του ίδιου έτους διανοίχτηκε δοκιμαστική τομή (Φωτ. 161) στην ανατολική πλευρά του ανασκαφικού χώρου (ΥΠΟ 48/Τε Α) με στόχο την ανίχνευση του συνολικού βάθους των επιχώσεων μέχρι το φυσικό έδαφος, που αποκαλύφθηκε σε υψόμετρο περίπου 0,40μ.από την επιφάνεια της θάλασσας.
1. Στρωματογραφία
Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν μόνο στο νοτιοδυτικό και το βορειοδυτικό τμήμα του ανασκαφικού χώρου με την αποκάλυψη του φυσικού λόφου, ο οποίος παρουσιάζει έντονη κλίση από ΝΔ προς ΒΑ. Το ΒΔ όριο του φυσικού βράχου διαμορφώνεται βαθμιδωτά, γεγονός που αποτελεί σκόπιμη ενέργεια και οφείλεται στην παρέμβαση του προϊστορικού ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον της εποχής του για την εξομάλυνση της έντονης κλίσης του λόφου και την ευκολότερη πρόσβαση σε αυτόν. Αξιοσημείωτο μάλιστα είναι το γεγονός ότι η ανθρωπογενής επέμβαση στο φυσικό λόφο ανάγεται στις πρώιμες περιόδους εγκατάστασης στην παρούσα θέση, χωρίς ωστόσο να μπορεί να προσδιοριστεί χρονικά με ακρίβεια, καθώς δεν ολοκληρώθηκε η ανασκαφική έρευνα εξαιτίας των υπόγειων υδάτων.
Την έντονη αυτή κλίση του φυσικού εδάφους ακολουθούν σε όλη την έκταση της ανασκαφής και τα αρχαιολογικά στρώματα που ανασκάφηκαν Το συνολικό βάθος των επιχώσεων έφτασε τα 6,00 μ., οπότε οι εργασίες παρακωλύθηκαν από την ύπαρξη υπόγειων υδάτων, τα οποία κατέστησαν αδύνατη τη συνέχιση της ανασκαφής σε υψόμετρο 1,00μ. από την επιφάνεια της θάλασσας. Οι ανασκαφικές έρευνες αποκάλυψαν μία σύνθετη στρωματογραφική ακολουθία φέρνοντας στην επιφάνεια μία σειρά νέων δεδομένων:
Ι) δύο (2) ακόμη λίθινους περιβόλους, (Δυτικός περίβολος ΙΙ και ΙΙΙ), ο ένας εκ των οποίων, Δ Π ΙΙΙ, σώζεται σε εξαιρετικά αποσπασματική κατάσταση Αμφότερες οι κατασκευές τοποθετούνται με ασφάλεια στην εποχή του Χαλκού
ΙΙ) οχτώ (8) εκτεταμένα στρώματα καταστροφής
ΙΙΙ) τέσσερις (4) λιθοστρώσεις
ΙV) τρία (3) πήλινα δάπεδα
V) λάκκο αδιευκρίνιστης προς το παρόν κάτοψης, πιθανότατα εργαστηριακής χρήσης
VI) τρία (3) επιμήκη ορύγματα ανοιγμένα στο μαλακό φυσικό βράχο
VII) δώδεκα (12) πασσαλότρυπες, οι δέκα από τις οποίες αναπτύσσονται σε τρεις παράλληλες σειρές με κατεύθυνση βορρά – νότο
VIII) πλήθος κινητών ευρημάτων και μεγάλη ποσότητα χειροποίητης κεραμικής.
Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι και σε αυτό το τμήμα του ανασκαφικού χώρου εντοπίστηκαν χαρακτηριστικά, κοινά με εκείνα που είχαν εντοπιστεί στο ΝΑ τμήμα της Κρανιάς Α1. Συγκεκριμένα, η αποκάλυψη των δύο περιβόλων (Δ Π Ι, Δ Π ΙΙ) και των διαδοχικών λιθοστρώσεων φανερώνουν την ίδια κανονικότητα στη στρωματογραφία, η οποία διαφαίνεται μέσα από τη διαδοχή αργιλωδών στρωμάτων χωρίς προσμίξεις, με στρώματα στα οποία κυριαρχούν οι λίθινες προσμίξεις και με στρώματα καταστροφής (μαύρα). Από την άλλη πλευρά, αξιοσημείωτη είναι η απουσία των χειμάρρων.
Η στρωματογραφική ακολουθία έχει ως εξής:
1. 6 Ερυθρό 2000
2. Λιθόστρωση Ι
3. 7 2001
4. Μαύρο 1
5. 7α
6. Λιθόστρωση ΙΙ – Δάπεδο Ι
7. Μαύρο 2
8. Ενοποιημένα μαύρα (στρώμα καταστροφής Δυτικού Περιβόλου ΙΙ)
9. 7β
10. Μαύρο 3
11. Δάπεδο ΙΙ
12. Λιθόστρωση ΙΙΙ
13. Μαύρο 4
14. 7γ
15. 9
16. 5α - Μαύρο 5
17. 7δ
18. 5Ν
19. Λιθόστρωση IV
20. 6α - Μαύρο 6 – 6β
21. 7ε
22. Μαύρο 7
23. 7στ I
24. Μαύρο 8
25. 7στ
26. 7ζ
1.Στρώμα 6 Ερυθρό 2000
Χώμα ερυθροκάστανο, έντονα αργιλώδες και συνεκτικό με ελάχιστες λίθινες προσμίξεις. Είναι το στρώμα από το οποίο ξεκίνησαν οι εργασίες μετά την παράδοσή του τμήματος αυτού από την 9η ΕΒΑ και καλύπτει τη Λιθόστρωση Ι. Εντοπίστηκε στο σύνολο των τετραγώνων σε ανώτερο υψόμετρο 4,50μ και κατώτερο 4,30μ.
2.Λιθόστρωση Ι
Αποτελείται από μικρού και μεσαίου μεγέθους λίθους (Φωτ. 149) και εντοπίζεται σε ανώτερο υψόμετρο 4,34μ.και κατώτερο 3,90μ. Εφάπτεται του ανατολικού μετώπου του Δυτικού Περιβόλου Ι, κοντά στον οποίο είναι αρκετά πυκνή, ενώ όσο απομακρυνόμαστε ανατολικότερα αραιώνει. Σ’ αυτό το σημείο είναι απαραίτητο να σημειωθεί ότι ακόμη και στα τετράγωνα που εφάπτονται του Δ.Π.Ι η διάταξη των λίθων εμφανίζεται πολύ αραιή, γεγονός που οφείλεται στη χρήση κασμά για την αποκάλυψή της. Η επιλογή της συγκεκριμένης μεθοδολογίας επεβλήθη από εξωαρχαιολογικούς παράγοντες λόγω πίεσης χρόνου. Η Λιθόστρωση Ι εντοπίστηκε στα περισσότερα τετράγωνα να «πατάει» στο στρώμα 7 2001, ενώ στα βορειότερα τετράγωνα (Υπο 59/Τε Β, Δ) «πατάει» στο στρώμα Μαύρο 1.
3.Στρώμα 7 2001
Χώμα καστανέρυθρο αργιλοαμμώδες με ελάχιστες λίθινες προσμίξεις, το οποίο εντοπίστηκε στο σύνολο της ανασκαφικής επιφάνειας σε ανώτερο υψόμετρο 3,90μ. και κατώτερο 3,75μ. Το στρώμα δεν έχει την ίδια επίχωση σε όλα τα σημεία που εντοπίστηκε, αλλά είναι παχύτερο στα δυτικά τετράγωνα και λεπτότερο στα ανατολικά. Το γεγονός αυτό οφείλεται στην έντονη φυσική κλίση του βράχου, η οποία έχει κατεύθυνση από δυτικά προς ανατολικά και από νότια προς βόρεια.
4.Στρώμα Μάυρο 1
Χώμα σκούρο τεφρό, αργιλοαμμώδες, με λίγες προσμίξεις από χαλίκια. Εντοπίστηκε στο σύνολο των ανασκαφθέντων τετραγώνων και έχει μικρή επίχωση. Περιέχει διάσπαρτα ίχνη άνθρακα και μικρή ποσότητα κεραμικής.
5.Στρώμα 7α
Χώμα ερυθροκάστανο, αργιλοαμμώδες, με ελάχιστες προσμίξεις από μικρού μεγέθους λίθινα στοιχεία. Εντοπίστηκε σε όλη την έκταση των ανασκαφθέντων τετραγώνων σε ανώτερο υψόμετρο 3,80μ. και κατώτερο 3,68μ. και έδωσε μέτρια ποσότητα χειροποίητης κεραμικής.
6.Λιθόστρωση ΙΙ – Δάπεδο Ι
Πρόκειται για στρώμα καστανέρυθρο με κυρίαρχες τις προσμίξεις από μικρού μεγέθους λατύπες (Φωτ. 6) σε αραιή διάταξη μεταξύ τους. Εντοπίστηκε σε ανώτερο υψόμετρο 3,85μ. και κατώτερο 3,60μ, αμέσως κάτω από το στρώμα Μαύρο 1, στο δυτικό της τμήμα (Υπο 49, Τ. Α) και στο υπόλοιπό της μέρος κάτω ή μέσα στο στρώμα 7α. Η λιθόστρωση αυτή δεν εφάπτεται του Δυτικού Περιβόλου Ι (Φωτ. 150), καθώς ανάμεσα σε αυτήν και τον περίβολο «παρεμβάλλεται» παχύ στρώμα από μαύρο χώμα (βλ. παρακάτω «ενοποιημένα μαύρα»). Η στρωματογραφική της αυτή θέση είναι ενδεικτική της σχετικής χρονολογικής της τοποθέτησης. Με άλλα λόγια ανήκει στη φάση της θεμελίωσης του Δ Π Ι, καθώς τόσο αυτή όσο και ο περίβολος κατασκευάστηκαν επάνω στο στρώμα καταστροφής του Δ Π ΙΙ (ενοποιημένα Μαύρα – Μαύρο 2).
Επιπλέον, στο ίδιο επίπεδο με τη Λιθόστρωση ΙΙ και αμέσως κάτω από το στρώμα 7α εντοπίστηκε, αντί της λιθόστρωσης, επιφάνεια με πατημένο πορτοκαλέρυθρο πηλό και διάσπαρτους άνθρακες, η οποία χαρακτηρίστηκε Δάπεδο Ι (Φωτ. 153). Το δάπεδο αυτό εντοπίστηκε σε υψόμετρο3,85μ., και καταλαμβάνει το ανατολικό τμήμα των κεντρικών τετραγώνων της ανασκαφθείσας περιοχής. Διαπιστώθηκε μάλιστα ότι διάσπαρτα ίχνη του εντοπίζονται και κάτω από τις λίθους της Λιθόστρωσης ΙΙ, γεγονός που υποδηλώνει ότι το δάπεδο αυτό πιθανώς προϋπήρχε της λιθόστρωσης ή τουλάχιστον χρησιμοποιήθηκε την ίδια χρονική περίοδο με αυτήν.
7.Στρώμα Μάυρο 2
Χώμα σκούρο τεφρό, αργιλοαμμώδες, με λίγες προσμίξεις από μικρού μεγέθους λίθους. Εντοπίστηκε στο σύνολο των ανασκαφθέντων τετραγώνων σε ανώτερο υψόμετρο 3,65μ. (NΔ) και 3,16μ. (ΒΔ). Στο άνω όριό του περιέχει τις διάσπαρτες λατύπες της Λιθόστρωσης ΙΙ, ενώ κατεβαίνοντας προς τα κάτω «καθαρίζει» όσον αφορά στη σύστασή του. Περιέχει διάσπαρτα ίχνη άνθρακα και αρκετή ποσότητα κεραμικής.
7α.Στρώμα ενοποιημένα μάυρα
Πρόκειται για μία ενιαία, αρκετά μεγάλη επίχωση (έως και 1,00 μ.) από σκούρο τεφροκάστανο χώμα, η οποία εντοπίζεται σε μία ζώνη αμέσως ανατολικά του Δυτικού Περιβόλου Ι και παράλληλα προς αυτόν. Στην ζώνη αυτή δεν εντοπίζονται τα «ερυθρά» στρώματα τα οποία παρεμβάλλονται ανάμεσα στα «μαύρα» σε άλλα σημεία του χώρου. Αντίθετα, από το στρώμα Μαύρο 2 και προς τα κάτω, μέχρι και τον φυσικό βράχο, εντοπίζεται η προαναφερόμενη αυτή επίχωση, η οποία περιλαμβάνει το στρώμα Μαύρο 2 έως και το στρώμα Μαύρο 4, το οποίο αποτελεί το στρώμα καταστροφής του Δ Π ΙΙ. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο νότιο τμήμα της ζώνης αυτής (Υπο 39/ Τ. Α,Β) το χώμα είναι εξαιρετικά μαύρο, με έντονες συγκεντρώσεις από άνθρακες, και το πάχος της επίχωσής του φτάνει τα 0,70μ..
Στο σύνολο της έκτασης που ανασκάφηκε, τα «ενοποιημένα μαύρα» έδωσαν μεγάλη ποσότητα χειροποίητης κεραμικής.
8.Στρώμα 7β
Χώμα ερυθροκάστανο αργιλοαμμώδες με διάσπαρτες προσμίξεις από μικρού μεγέθους λίθους, το οποίο εντοπίζεται στο σύνολο των ανασκαφθέντων τετραγώνων (εκτός από τη ζώνη που καταλαμβάνουν τα ενοποιημένα μαύρα) σε ανώτερο υψόμετρο 3,60μ. (ΝΔ)και 2,90μ. (ΒΔ). Το πάχος της επίχωσής του διαφέρει από δυτικά προς ανατολικά, όπως εξάλλου όλα τα στρώματα που εντοπίζονται στην στρωματογραφική ακολουθία της περιοχής αυτής, είναι δηλαδή πολύ παχύτερο στα ανατολικά, ακολουθώντας την φυσική κλίση του εδάφους. Υπόκειται του Μαύρου 2, υπέρκειται του Μαύρου 3 και κατά την αφαίρεσή του συλλέχθηκε αρκετή ποσότητα κεραμικής.
9.Στρώμα Μάυρο 3
Χώμα σκούρο τεφροκάστανο αργιλοαμμώδες με διάσπαρτες προσμίξεις από μικρού μεγέθους λίθους. Εντοπίστηκε σε όλη την υπό έρευνα περιοχή σε ανώτερο υψόμετρο 3,50μ. (ΝΔ) και 2,80μ. (ΒΔ). Πρόκειται για το στρώμα καταστροφής του πήλινου Δαπέδου ΙΙ και της Λιθόστρωσης ΙΙΙ., καθώς υπέρκειται των δύο αυτών κατασκευών. Στα σημεία που δεν εντοπίστηκαν τα δύο αυτά στοιχεία (βλ. παρακάτω Λιθόστρωση ΙΙΙ – Δάπεδο ΙΙ), όπως για παράδειγμα στις υπώρειες του λόφου στη δυτική πλευρά του ανασκαφικού χώρου, δεν ήταν δυνατή η διάκρισή του από το ακόλουθο –στρωματογραφικά- «μαύρο» στρώμα, το Μαύρο 4, καθώς η σύστασή του δεν διαφέρει καθόλου από αυτό. Το στρώμα περιείχε αρκετή ποσότητα κεραμικής.
10.Δάπεδο ΙΙ
Αμέσως κάτω από το στρώμα Μαύρο 3, στο βορειοανατολικό μέρος της υπό έρευνα περιοχής, εντοπίστηκε δάπεδο από ανοιχτό πορτοκαλέρυθρο πατημένο πηλό (Φωτ. 154) σε ανώτερο υψόμετρο 3,00μ. Το δάπεδο έχει αρκετά μεγάλο πάχος (έως και 0,20μ) στα βορειοανατολικά ανασκαφικά τετράγωνα (ΥΠΟ 58/Τε Β, Δ, ΥΠΟ 48/Τε Α), ενώ στο νότιο τμήμα της περιοχής λεπταίνει και εντοπίζεται μόνο με τη μορφή στιγμάτων από πηλό. Έχει έντονη κλίση από δυτικά προς ανατολικά ακολουθώντας τη φυσική κλίση του εδάφους. Περιέχει έντονες συγκεντρώσεις από άνθρακες, και κατά την αφαίρεσή του κατέστη δυνατός ο εντοπισμός των αλλεπάλληλων στρώσεων από πηλό από το οποίο ήταν κατασκευασμένο. Έδωσε μικρή ποσότητα κεραμικής.
11.Στρώμα Λιθοστρωση ΙΙΙ
Υπόκειται του Δαπέδου ΙΙ και, όπου αυτό δεν εντοπίζεται, του στρώματος Μαύρο 3 (Φωτ. 155). Ακριβέστερα, αποτελεί το άνω μέρος του Μαύρου 4. Αποτελείται από μικρού μεγέθους λατύπες (Φωτ. 151) σε σχετικά πυκνή μεταξύ τους διάταξη στα δυτικά (κοντά στον Δ Π ΙΙ) και αραιότερη στα ανατολικά. Περιείχε μεγάλη ποσότητα κεραμικής.
12.Στρώμα Μάυρο 4
Χώμα τεφρό, αργιλώδες, με πολύ έντονες καύσεις και μεγάλη περιεκτικότητα σε κεραμική, το οποίο αποτελεί το στρώμα καταστροφής του περιβόλου Δ Π ΙΙ. Εντοπίστηκε στο σύνολο της ανασκαφθείσας επιφάνειας με κυμαινόμενο πάχος, σε ανώτερο υψόμετρο 3,55μ (ΒΔ). Η άνω επιφάνειά του ορίζεται από τη Λιθόστρωση ΙΙΙ ενώ στο κάτω όριό του, στο δυτικό τμήμα της περιοχής (προς το λόφο), όπου δεν εντοπίζονται άλλα στρώματα, «πατάει» στον φυσικό βράχο ακολουθώντας την έντονη κλίση του. Στο νότιο τμήμα της ανασκαφθείσας περιοχής είναι εξαιρετικά τεφρό με πολλούς άνθρακες, ενώ αντίθετα στη βόρεια πλευρά, σε μία έκταση 15μ2, παρουσιάζει εσωτερικές διαφοροποιήσεις στη σύσταση δημιουργώντας τρεις οριζόντιες στρώσεις, η διάκριση των οποίων προκύπτει από την μεγαλύτερη ή μικρότερη περιεκτικότητα σε άμμο και μικρού μεγέθους λατύπες. Θα πρέπει να αναφερθεί το γεγονός ότι στην πλευρά αυτή αποκτά εξαιρετικά μεγάλο πάχος και απέδωσε ένα σύμπλεγμα 10 πασσαλοτρυπών.
13.Στρώμα 7γ
Χώμα καστανέρυθρο, αργιλώδες, με ελάχιστες προσμίξεις από μικρού μεγέθους λίθους και διάσπαρτους άνθρακες. Υπόκειται του στρώματος Μαύρο 4, σε υψόμετρο 2,60μ., και εντοπίζεται μόνο στο ανατολικό τμήμα της περιοχής, χωρίς να προεκτείνεται στο πρανές του φυσικού λόφόυ σε αντίθεση με τα υπερκείμενά του στρώματα. Το στρώμα περιέχει μικρή ποσότητα κεραμικής.
14.Στρώμα 9
Στρώμα περιορισμένης έκτασης που εμφανίζεται στο ΒΔ τμήμα του ανασκαφικού χώρου και παρεμβάλλεται ανάμεσα στα στρώματα Μαύρο 4 και 5α. Αποκαλύπτεται σε ανώτερο υψόμετρο 2,64μ., κατώτερο 2,19μ και στρωματογραφικά εντοπίζεται στη θέση του 7γ. Συνίσταται από την υποκίτρινη αργιλόμαργα του μαλακού φυσικού βράχου και πιθανότατα αποτελεί υλικό που χρησιμοποιήθηκε για την επιπεδοποίηση του χώρου και τη διαμόρφωση του ορίζοντα χρήσης στη φάση του στρώματος Μαύρο 4. Δεν απέδωσε ευρήματα.
15.Στρώμα 5/Μάυρο 5
Πρόκειται για δύο διαδοχικές στρώσεις ενός ενιαίου και εκτεταμένου στρώματος καταστροφής που υπόκειται του στρώματος 7γ σε ανώτερο υψόμετρο 2,03μ και κατώτερο 1,71μ. Ωστόσο στη ΝΔ πλευρά του χώρου, στην περιοχή του Δ Π ΙΙ, το στρώμα ενοποιείται με τα υπερκείμενά του Μαύρα στρώματα (ενοποιημένα μαύρα) και εκτείνεται στο πρανές του φυσικού λόφου ακολουθώντας την κλίση του. Αντίθετα στο ΒΔ τμήμα υπόκειται του στρώματος 9 και το δυτικό του όριο περιορίζεται στις υπώρειες του λόφου. Αποτελείται από χώμα σκούρο teφρό, αργιλώδες και συνεκτικό με μεγάλη περιεκτικότητα ανθράκων.
16.Στρώμα 7δ
Εντοπίζεται στο νότιο κυρίως τμήμα της ανασκαφής και υπόκειται του στρώματος Μαύρο 5. Πιθανότατα αποτελεί την επίχωση μιας περιόδου, η οποία σφραγίστηκε από το υπερκείμενο στρώμα καταστροφής. Εμφανίζεται σε ανώτερο υψόμετρο 2,87μ. (ΝΔ) και κατώτερο 2,69μ. (ΒΔ). Αποτελείται από χώμα έντονα ερυθρής απόχρωσης και πηλώδους σύστασης, αρκετά συνεκτικό και ομοιογενές. Χαρακτηριστικό του στρώματος αυτού αποτελεί η παρουσία υπολειμμάτων πήλινου δαπέδου από ερυθρό πηλό, στον ορίζοντα του οποίου εντοπίστηκαν εκτεταμένες συγκεντρώσεις άνθρακα. Ακολουθεί την εικόνα του στρώματος 7γ που τερματίζεται στα ριζά του λόφου και δεν προεκτείνεται στο πρανές του.
17.Στρώμα 5Ν
Χώμα ανοιχτό φαιοπράσινο, αμμώδες, με διάσπαρτα ίχνη ανθράκων και κατά τόπους συγκεντρώσεις οστράκων. Εκτείνεται στο μεγαλύτερο μέρος του ανασκαμμένου χώρου εκτός από τμήμα της ΝΑ πλευράς του, και υπόκειται του στρώματος 7δ σε ανώτερο υψόμετρο 1,71μ. και κατώτερο 1,27μ. Ωστόσο, επειδή το τελευταίο καταλαμβάνει περιορισμένη έκταση, όπου αυτό απουσιάζει, το 5Ν σφραγίζεται από το Μαύρο 5, ενώ για τον ίδιο λόγο στην ανατολική πλευρά σφραγίζεται από το 7γ. Από το στρώμα συλλέχθηκε μεγάλη ποσότητα κεραμικής, η οποία διαφοροποιείται σαφώς από την κεραμική των υπερκείμενων στρωμάτων, τουλάχιστον όσον αφορά την ποιότητα της στίλβωσης.
18.Λιθόστρωση IV
Εκτείνεται στην ανατολική πλευρά του ανασκαφθέντος χώρου, αλλά διερευνήθηκε ελλιπώς εξαιτίας της ανόδου της στάθμης των υπόγειων υδάτων. Υπόκειται του στρώματος 5Ν σε υψόμετρο 1,38μ. και αποτελείται από ακατέργαστους λίθους μικρού και μετρίου μεγέθους σε σχετικά πυκνή μεταξύ τους διάταξη. Η αποκάλυψη και η αφαίρεσή της, στο περιορισμένο τμήμα που ήταν επιτρεπτό από τις συνθήκες, έδωσε μεγάλη ποσότητα χειροποίητης κεραμικής.
19.Στρώμα 6/Mάυρο 6/6β
Πρόκειται για στρώμα καταστροφής, του οποίου το χαρακτηριστικό είναι ότι αποτελείται από τρεις επάλληλες στρώσεις με δύο διαφορετικές σε ό,τι αφορά τη σύσταση μορφές: α) τεφροπράσινη απόχρωση, αμμοαργιλώδης σύσταση με ασβεστολιθικά τρίμματα (6α, 6β) και β) τεφρή απόχρωση, συνεκτική και έντονα αργιλώδης σύσταση χωρίς λίθινες προσμίξεις (Μαύρο 6). Οι στρώσεις 6α και 6β έχουν περιορισμένη έκταση και εντοπίζονται σε τμήμα μόνο της ανατολικής πλευράς του ανασκαφικού χώρου σε ανώτερο υψόμετρο 1,93μ. και κατώτερο 1,63μ. Αντίθετα το Μαύρο 6 εκτείνεται σε όλη την επιφάνεια της ανασκαφής και αποκαλύπτεται σε ανώτερο υψόμετρο 2,65μ. (ΝΔ) έως 1,53μ. (ΒΔ). Στο ΝΔ όριο του χώρου ενοποιείται με τα υπερκείμενα ενωμένα Μαύρα στρώματα, εκτεινόμενο και αυτό στο πρανές του βράχου, ενώ στο ΒΔ τμήμα περιορίζεται μέχρι τα ριζά του. Η σημειακή εμφάνιση των 6α και 6β πιθανότατα είναι το αποτέλεσμα καταστροφής μεμονωμένων κατασκευών.
20.Στρώμα 7ε
Υπόκειται του στρώματος καταστροφής Μαύρο 6 και πιθανότατα αποτελεί το στρώμα χρήσης του. Εμφανίζεται σε ανώτερο υψόμετρο 2,43μ. (ΝΔ πλευρά) έως 1,27μ. (ΒΔ πλευρά) και εκτείνεται σε όλη την επιφάνεια του ανασκαφικού χώρου με όριο προς τα δυτικά τις παρυφές του λόφου, όπως και τα υπερκείμενά του ερυθρά στρώματα 7γ και 7δ. Στο ΒΔ όριό του εντοπίζεται απευθείας επάνω στο φυσικό βράχο που σε αυτό το σημείο έχει βαθμιδωτή διαμόρφωση λόγω ανθρώπινης παρέμβασης. Ωστόσο η κλιμακωτή αυτή διαμόρφωση του φυσικού λόφου δεν μπορεί με ασφάλεια να συσχετιστεί με το παρόν στρώμα, καθώς η ανασκαφική έρευνα δεν ολοκληρώθηκε εξαιτίας της ανόδου της στάθμης των υπόγειων υδάτων. Αποτελείται από καστανέρυθρο πηλώδες χώμα, ομοιογενές ως προς τη σύστασή του, στο εσωτερικό του οποίου εντοπίζονται «στίγματα» από ανοιχτό πορτοκαλέρυθρο συνεκτικό χώμα που πιθανολογείται ότι είναι κατάλοιπα αρχιτεκτονικών στοιχείων. Με την παραπάνω υπόθεση συνάδει η αποκάλυψη πήλινης πλίνθου μέσα σε αυτό, καθώς και υπολείμματα πηλών, στην περιφέρεια των οποίων εντοπίζονται έντονες καύσεις. Αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό του στρώματος είναι ότι στο ΝΔ του τμήμα περιέχει μικρού και μεσαίου μεγέθους λατύπες σε αρκετά πυκνή διάταξη, που φαίνεται ότι χρησιμοποιήθηκαν για την επιπεδοποίηση του ανώμαλου υποκείμενου στρώματος (Μαύρο 7).
21.Στρώμα Μάυρο 7
Υπόκειται του στρώματος 7ε και εντοπίζεται σε ανώτερο υψόμετρο 2,31μ. (ΝΔ). Αποτελείται από συνεκτικό, έντονα τεφρό χώμα αργιλώδους σύστασης με εντονότατες καύσεις. Κατά μήκος του δυτικού του ορίου, και σε ζώνη με διεύθυνση Β/Ν, περιέχει μικρού μεγέθους ακατέργαστους λίθους. Είναι δυνατόν να υποστηριχθεί ότι πρόκειται για σκόπιμη διαμόρφωση με σκοπό την ισοπέδωση του υποκείμενου στρώματος 7στ, που στο σημείο αυτό εμφανίζεται με ιδιαίτερα έντονη κλίση από Δ προς Α. Σε ό,τι αφορά το ΝΔ τμήμα του χώρου, ενοποιείται με τα υπερκείμενα ενωμένα Μαύρα στρώματα, εκτεινόμενο και αυτό στο πρανές του βράχου ακολουθώντας την έντονη κλίση του. Η αποκάλυψή του δεν ολοκληρώθηκε στο βόρειο τμήμα του ανασκαφικού χώρου, καθώς η ύπαρξη υπόγειων υδάτων κατέστησε αδύνατη τη συνέχιση των ανασκαφικών εργασιών.
22.Στρώμα 7στ΄I
Πρόκειται για στρώμα που εντοπίζεται μόνο στη νότια πλευρά του ανασκαφικού χώρου σε ανώτερο υψόμετρο 2,20μ. και υπόκειται του στρώματος Μαύρο 7, με όριο προς τα δυτικά τις παρυφές του λόφου, όπως και τα υπερκείμενά του ερυθρά στρώματα 7γ, 7δ και 7ε. Αποτελείται από χώμα ερυθρό αργιλοαμμώδους σύστασης. Το μόνο εύρημα που απέδωσε ήταν δύο πασσαλότρυπες κυκλικού σχήματος.
23.Στρώμα Μάυρο 8
Πρόκειται για στρώμα που εντοπίστηκε αρχικά στην δοκιμαστική τομή σε ανώτερο υψόμετρο 1,05μ. και κατώΤρο 1,00μ. Πρόκειται για πολύ λεπτού πάχους στρώμα το οποίο αποτελείται ουσιαστικά από έντονη συγκέντρωση ανθράκων μέσα σε αργιλώδες τεφροκάστανο χώμα. Υπόκειται του στρώματος 7στ I και ανασκάφηκε στο ΝΑ άκρο του ανασκαφικού χώρου. Σε αντίθεση με τα υπερκείμενα Μαύρα στρώματα, δεν εκτείνεται στο πρανές του λόφου, αλλά περιορίζεται στις υπώρειές του. Δεν περιέχει ευρήματα.
24.Στρώμα 7στ
Πρόκειται για στρώμα πρασινοκάστανο, αργιλώδους σύστασης, ομοιογενές, χωρίς προσμίξεις. Υπόκειται του στρώματος 7στ I και όπου το τελευταίο απουσιάζει, εντοπίζεται κάτω από το Μαύρο 8. Το δυτικό του όριο φτάνει στις υπώρειες του λόφου, όπου εμφανίζει ανδηρωτή διαμόρφωση, πιθανότατα για να εξομαλύνει την έντονη κλίση του φυσικού εδάφους ή για να εξυπηρετήσει την ευκολότερη πρόσβαση στο λόφο.
25.Στρώμα 7ζ
Υπόκειται του στρώματος 7στ και εντοπίστηκε στη ΝΔ γωνία του ανασκαφικού χώρου σε ανώτερο υψόμετρο 1,99μ. Πρόκειται για χώμα αμμώδες, ανοιχτό καστανό, με λίγες προσμίξεις από μικρού μεγέθους χαλίκια. Δεν κατέστη δυνατή η διερεύνησή του λόγω της ύπαρξης υπόγειων υδάτων, αλλά στη NΔ παρειά φαίνεται να αποτελεί το τελευταίο στρώμα επάνω στον φυσικό λόφο.
2.Οικοδομικά
1.Περίβολοι
Δυτικός Περίβολος Ι
Ο Δυτικός Περίβολος Ι (Φωτ. 147) αποκαλύφθηκε από την 9η ΕΒΑ και παραδόθηκε στην ΙΣΤ ΕΠΚΑ για περαιτέρω διερεύνηση. Εντοπίστηκε στην ανατολική πλευρά του λόφου του παλαιοχριστιανικού νεκροταφείου, έχει κατεύθυνση από νότο προς βορά και ακολουθεί περιμετρικά τα ριζά του λόφου. Στην κάτοψή του διακρίνονται τα δύο του μέτωπα, ανατολικό και δυτικό, αποτελούμενα από μεσαίου και μεγάλου μεγέθους αργόλιθους. Το μέγιστο πλάτος του φτάνει τα 1.20μ. και το μέγιστο ανασκαμμένο μήκος του είναι 15μ.
Ο περίβολος τοποθετήθηκε χρονολογικά στην Ύστερη εποχή Χαλκού. Δεν είναι γνωστό από ποιο στρώμα καλυπτόταν [ανασκαφή 9ης ΕΒΑ] όμως η θεμελίωσή του έγινε επάνω στα στρώματα που χαρακτηρίστηκαν ενωμένα μαύρα. Άρα τα στρώματα 6 Ερυθρό 2000, Λιθόστρωση Ι και ΙΙ και 7 2001 ανήκουν στη φάση του περιβόλου αυτού. Ο περίβολος καταστράφηκε προκειμένου να παραδοθεί ο χώρος στην ΕΡΓΟΣΕ και έτσι διαπιστώθηκε ο τρόπος κατασκευής του. Συγκεκριμένα, ενώ στην άνω του επιφάνεια αποτελούνταν από μικρού και μεσαίου μεγέθους χαλαρά συνδεδεμένες μεταξύ τους λατύπες, στο αμέσως χαμηλότερο επίπεδο του –και για βάθος περίπου 0,50μ.- αποτελείται από μεσαίου και μεγάλου μεγέθους ακατέργαστους λίθους αρκετά συνεκτικούς, και καστανέρυθρo αργιλοαμμώδες χώμα (Φωτ. 148) το οποίο περιείχε αρκετή ποσότητα αδρής κεραμικής. Επιπλέον, μεταξύ του δυτικού μετώπου του περιβόλου και του φυσικού βράχου αφαιρέθηκε χώμα ερυθρής απόχρωσης πλούσιο σε λίθινες προσμίξεις μεσαίου και μικρότερου μεγέθους, το οποίο πιθανότατα αποτελεί το «γέμισμα» για την πλήρωση του κενού ανάμεσα σ’ αυτόν και το λόφο. Η άποψη αυτή, ωστόσο, δε μπορεί να υποστηριχθεί με ασφάλεια, γιατί, όπως προαναφέρθηκε, δεν είναι γνωστά τα στρώματα που υπέρκειντο του φυσικού βράχου στα δυτικά του περιβόλου.
Αξιοσημείωτος υπήρξε ο εντοπισμός δύο δαπέδων από πηλό μέσα στο προαναφερόμενο «γέμισμα». Συγκεκριμένα, εντοπίστηκαν υπολείμματα δαπέδου από πατημένο πηλό χρώματος έντονου ερυθρού σε υψόμετρο 4,71μ., το οποίο ονομάστηκε Δυτικό Δάπεδο Ι. Αμέσως χαμηλότερα, σε υψόμετρο 4,60μ. εντοπίστηκε δεύτερο δάπεδο, Δυτικό Δάπεδο ΙΙ, το οποίο διαφέρει σημαντικά από το προηγούμενο και στη έκταση που σώθηκε (καταλαμβάνει το δυτικό ήμισυ του τετραγώνου 49/δ) αλλά και στα γενικότερα χαρακτηριστικά του. Αποτελείται από ανοιχτό πορτοκαλέρυθρο πατημένο πηλό, περιέχει έντονες καύσεις, έχει μεγάλο πάχος και η αφαίρεσή του έδωσε μεγάλη ποσότητα κεραμικής. Δεν ήταν δυνατή η πληρέστερη διερεύνηση της κατασκευής του περιβόλου λόγω πίεσης χρόνου.
-Δυτικός Περίβολος ΙΙ
Ο Δυτικός Περίβολος ΙΙ εντοπίστηκε στην ίδια περίπου θέση με τον Ι, κατασκευασμένος παράλληλα και εν μέρει καλυπτόμενος από αυτόν (στο νότιο τμήμα του) με κατεύθυνση από νότο προς βορά. (Φωτ. 148, 156). Ακολουθεί περιμετρικά το λόφο και αποτελείται από μεσαίου μεγέθους λατύπες, ενώ εντοπίζονται και αρκετά μεγαλύτερες στο ανατολικό του μέτωπο και ειδικότερα στο νότιο τμήμα του. Έχει μέγιστο πλάτος 0,70μ (σε κάποια σημεία λεπταίνει αρκετά) και μέγιστο ανασκαμμένο μήκος 7,00μ. Το βόρειο άκρο του έχει εντοπιστεί, ενώ το νότιο άκρο του εκτείνεται εκτός της απαλλοτριωμένης περιοχής. Εντοπίστηκε στα τετράγωνα 49/Α, Β, σε υψόμετρο 3,80μ, καλυπτόμενος από τα ενοποιημένα μαύρα στρώματα (τα οποία ξεκινούν από το στρώμα Μαύρο 2), στρώματα που αποτελούν το στρώμα καταστροφής του. Ο Δ Π ΙΙ είναι θεμελιωμένος επάνω στον φυσικό βράχο.
Το βόρειο ήμισύ του καταστράφηκε, προκειμένου να παραδοθεί ο χώρος στην ΕΡΓΟΣΕ, και έτσι κατέστη δυνατή η μελέτη του τρόπου κατασκευής του. Σώζει μία μόνο σειρά από λίθους που περιέχουν ανάμεσά τους το σκούρο τεφροκάστανο χώμα των ενοποιημένων μαύρων. Τα στρώματα αυτά παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη συγκέντρωση κεραμικής και ανθράκων κοντά στην επιφάνεια του περιβόλου. Αξιοσημείωτη είναι μία ιδιομορφία στην κατασκευή του, η οποία εντοπίστηκε στο βορειότερο άκρο του. Συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε ότι αρχικά ανοίχθηκε όρυγμα ωοειδούς σχήματος στον μαλακό φυσικό βράχο (βλ. παρακάτω Όρυγμα 2), το οποίο γεμίστηκε με λίθους και σκούρο τεφροκάστανο χώμα με έντονες καύσεις, και στη συνέχεια τοποθετήθηκαν οι λίθοι του περιβόλου (Φωτ. 157). Ωστόσο, είναι πιθανή και η εκδοχή ότι το όρυγμα αυτό προϋπήρχε της κατασκευής του περιβόλου, αφού μέσα σε αυτό εντοπίστηκαν ίχνη εστίας, η οποία καταργήθηκε από αυτόν.
Στην ανατολική πλευρά του Δυτικού Περιβόλου ΙΙ αναπτύσσεται λιθοσειρά, η οποία στα τετράγωνα 49/Β εφάπτεται του περιβόλου, ενώ στα τετράγωνα 39/Α και 49/Α τον ακολουθεί κατά μήκος (Φωτ. 156). Αποκαλύφθηκε σε ανώτερο υψόμετρο 3,66μ, και αποτελείται από μεσαίου και μεγαλύτερου μεγέθους αργές λίθους. Σφραγιζόταν, όπως και Δ Π ΙΙ, από εκτεταμένο στρώμα καταστροφής στο βόρειό της άκρο και από τη Λιθόστρωση ΙΙΙ στο υπόλοιπο τμήμα της. Η λιθοσειρά αυτή, η οποία ονομάστηκε «Λιθοσειρά παράλληλη με τον Δυτικό Περίβολο ΙΙ», εντοπίστηκε αποσπασματικά, καθώς σε κάποια σημεία διακόπτεται, αποτελούμενη ουσιαστικά από τρία τμήματα ανάμεσα στα οποία παρεμβάλλεται το φυσικό στρώμα της περιοχής. Η χρήση της δεν είναι δυνατόν να ερμηνευθεί με ασφάλεια. Πιθανότατα πρόκειται για αναλημματική κατασκευή.
Δυτικός Περίβολος ΙΙΙ;
Τέλος, στο κεντρικό τμήμα της ανασκαφής (ΥΠΟ 58/ Τε Δ, ΥΠΟ 48/ Τε Α, Γ, Δ, ΥΠΟ 49/ Τε Β) αποκαλύφθηκε λιθοσειρά σε σχήμα Π, που φαίνεται να περιβάλλει το λόφο. Αποτελείται από μεσαίου μεγέθους αργόλιθους και κατά τμήματα από μικρότερου μεγέθους λατύπες. Εντοπίζεται σε κατώτερο υψόμετρο 1,22μ, στο οποίο έχουν ήδη εμφανιστεί τα υπόγεια ύδατα που δυσχεραίνουν τη διερεύνησή του. Για τον λόγο αυτό δεν είναι δυνατή η ασφαλής ταύτιση του στρώματος που την κάλυπτε. Πιθανότατα πρόκειται για το στρώμα 7στ, όπως υποδηλώνεται από τη συνέχειά της προς νότο, όπου η στρωματογραφική ακολουθία είναι ασφαλής. Η λιθοσειρά αυτή πιθανώς αποτελεί υπολείμματα περιβόλου που σώζεται σε εξαιρετικά αποσπασματική κατάσταση και ονομάστηκε συμβατικά Δυτικός ΠερίβολοςΙΙΙ.
2.Λιθοστρώσεις
Στα ανατολικά των δύο περιβόλων και σε άμεση σχέση με αυτούς εντοπίστηκαν τρεις (3) διαδοχικές λιθοστρώσεις, οι δύο εκ των οποίων (Λιθόστρωση ΙΙ και ΙΙΙ) καλύπτονται από εκτεταμένα στρώματα καταστροφής εντυπωσιακά μεγάλης επίχωσης.
Η πρώτη λιθόστρωση (Λιθόστρωση Ι) σχετίζεται άμεσα με τον Δ.Π.Ι, πράγμα το οποίο αρχικά διαγνώστηκε από το γεγονός ότι η πυκνότητά της ήταν εμφανώς μεγαλύτερη στα δυτικότερα σημεία της όπου ενωνόταν με αυτόν. Η αρχική άποψη επιβεβαιώθηκε ύστερα από την αποκάλυψη της και κάτω από τον Περίβολο, λειτουργώντας προφανώς ως κατασκευή αντιστήριξης.
Η Λιθόστρωση ΙΙΙ από την άλλη πλευρά φαίνεται να κατασκευάστηκε με στόχο την επιπεδοποίηση του χώρου ανατολικά του Δυτικού Περιβόλου ΙΙ, άποψη η οποία προκύπτει από το γεγονός ότι έχει επίπεδη επιφάνεια στο μεγαλύτερο μέρος της και ανωφερή κλίση όσο προσεγγίζει στον Περίβολο.
3.Ορύγματα/Βαθύνσεις
Όρυγμα 1
Το Όρυγμα 1 είναι ένα στενό και αβαθές αυλάκι με κατεύθυνση από νότο προς βορά. Έχει μέγιστο πλάτος 0,30μ., μήκος 1,50μ. και μέγιστο βάθος 0,10μ. Εντοπίστηκε στην περιοχή όπου εκτεινόταν ο Δ Π Ι (Υπο 49/Γ) και σφραγιζόταν από τα «ενοποιημένα μαύρα». Στον πυθμένα του εντοπίστηκε καστανό χώμα μαζί με μικρού και μεσαίου μεγέθους λατύπες, η θέση και η συνεκτικότητα των οποίων δίνει την εικόνα εσκεμμένης ανθρώπινης ενέργειας. Η λειτουργία του ορύγματος αυτού είναι αδιευκρίνιστη.
Όρυγμα 2
Στα βορειοανατολικά του προαναφερόμενου ορύγματος εντοπίστηκε δεύτερο όρυγμα (Όρυγμα 2) (Φωτ. 158) με κατεύθυνση από δυτικά προς ανατολικά. Έχει μέγιστο πλάτος 0,90μ., μέγιστο ανασκαμμένο μήκος περίπου 7,00μ. και το βάθος του φτάνει τα 0,80μ. Σφραγιζόταν και αυτό από τα «ενοποιημένα μαύρα» στην περιοχή που καταλάμβανε το βόρειο τμήμα του Δ Π ΙΙ. Εντοπίστηκε αρχικά ως μία ζώνη χώματος φαιοπράσινου, αμμώδους, ομοιογενούς χωρίς λίθινες προσμίξεις μέσα στον φυσικό βράχο. Το γέμισμά του αποτελούνταν από χώμα ποικίλης απόχρωσης και σύστασης –από ανοιχτό φαιοπράσινο έως σκούρο καστανό και από αμμώδες έως αργιλοαμμώδες-, από αργούς λίθους μεσαίου μεγέθους –με κατά τόπους πυκνή διάταξη- και λίγα βότσαλα. Στο δυτικό του άκρο εντοπίστηκε λιθοσειρά αποτελούμενη από μεσαίου και μεγάλου μεγέθους ακατέργαστους λίθους. Περιείχε αρκετή ποσότητα κεραμικής (λίγα όστρακα με εξαιρετικής ποιότητας καστανή στίλβωση, όστρακο με στικτή διακόσμηση, οριζόντια σωληνοειδή λαβή) και αρκετά τμήματα οστών. Στο όρυγμα αυτό δεν εντοπίζονται ενδείξεις επιμελημένης διάνοιξης, καθώς ούτε οι πλευρές του είναι ομαλές ούτε ο πυθμένας του επίπεδος ή διαμορφωμένος. Η λειτουργία του είναι επίσης αδιευκρίνιστη.
Όρυγμα 3
Το Όρυγμα 3 διαφοροποιείται από τα δύο προαναφερόμενα ορύγματα τόσο ως προς το σχήμα όσο και ως προς τη χρήση και τη θέση του. Συγκεκριμένα, εντοπίστηκε κάτω από το βόρειο άκρο του Δ Π ΙΙ και σφραγιζόταν από στρώση από μικρού και μεσαίου μεγέθους αργόλιθους, η οποία αποτελούσε την κατώτερη στρώση λίθων του περιβόλου. Έχει ελλειψοειδές περίπου σχήμα, μέγιστο πλάτος 1,20μ., μέγιστο μήκος 2,80μ. και φτάνει σε μέγιστο βάθος 0,65μ.
Στον πυθμένα του εντοπίστηκε σκούρο τεφρό χώμα και συγκέντρωση μεσαίου μεγέθους αργόλιθων, επάνω στην οποία αποκαλύφθηκε επιφάνεια με στάχτη και έντονες καύσεις. Πιθανότατα πρόκειται για εστία, στην κατασκευή και χρήση της οποίας μπορεί να αποδοθεί η διάνοιξη του Ορύγματος 3.
Αναδεικνύεται λοιπόν από τα ανασκαφικά δεδομένα ότι η εστία καταργήθηκε από τον Δ Π ΙΙ. Ωστόσο, μόνο η μελέτη της κεραμικής που συλλέχθηκε από τις δύο κατασκευές, μπορεί να αποδείξει εάν υπάρχει ή όχι χρονική απόσταση ανάμεσα στην κατασκευή τους
Ο μαλακός φυσικός βράχος χρησιμοποιήθηκε όχι μόνο για τη διάνοιξη ορυγμάτων αλλά και αβαθών ανοιγμάτων, κυκλικού περίπου σχήματος που εντοπίστηκαν στο ανατολικό τμήμα του τετραγώνου 59/Β. Στο σημείο αυτό αποκαλύφθηκαν έξι τέτοιου είδους βαθύνσεις που σφραγιζόταν από τα ενοποιημένα μαύρα στρώματα. Η διάμετρός τους δεν ξεπερνά τα 0,20μ., ενώ το μέγιστο βάθος τους φτάνει στα 0,15μ. Οι βαθύνσεις αυτές δεν δίνουν την εικόνα πασσαλοτρυπών, καθώς το περίγραμμά τους είναι ασαφές, το βάθος τους μικρό και δεν διαφαίνεται οποιαδήποτε λογική στη διάταξή τους. Για τους λόγους αυτούς η χρήση τους παραμένει αβέβαιη.
4.Λάκκος
Πολύ κοντά (σχεδόν εφαπτόμενος) στη Λιθοσειρά την παράλληλη με τον Δ Π ΙΙ εντοπίστηκαν τα όρια λάκκου, η ανασκαφή του οποίου βρίσκεται σε εξέλιξη. Ο λάκκος εντοπίστηκε ως ίχνος έντονου ερυθρού χώματος, που σφραγιζόταν από χώμα τεφροκάστανης απόχρωσης το οποίο δεν είναι δυνατό να ταυτιστεί με κάποιο από τα Μαύρα στρώματα, καθώς στο σημείο εμφάνισης του ίχνους του τα στρώματα αυτά (από το Μαύρο 4 έως και το Μαύρο 7) είναι ενοποιημένα.