Δίον

Πληροφοριακά Στοιχεία

Δημοσιεύθηκε : Δευτέρα, 07 Απρίλιος 2014 08:07

Γράφτηκε από Έφη Πουλάκη-Παντερμαλή

Το Δίον και η περιοχή του

περισσότερα για το Δίον βλ.  ΕΔΩ

Το μακεδονικό Δίον, απόλυτα ταυτισμένο με τον αρχαιολογικό χώρο στις κτηματικές περιοχές των νεώτερων χωριών Μαλαθριάς και Καρίτσας του Δήμου Δίου, έχει ομηρικό όνομα^[1]που τονίζει τον ιερό του χαρακτήρα. Είναι ο πληρέστερα ανασκαμένος χώρος της Πιερίας και μία από τις μεγαλύτερες ανασκαφές των νεότερων χρόνων στην Ελλάδα. Οι έρευνες άρχισαν το 1928 με τον καθ. Γ. Σωτηριάδη, σταμάτησαν το 1931 και ξανάρχισαν το 1971 από τον καθ. Γ. Μπακαλάκη.  Το 1972 άρχισε νέα περίοδος των ανασκαφών με τον καθ. κ. Δ. Παντερμαλή, που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Στην παραολύμπια ζώνη του ήταν γνωστό από παλιότερα νεκροταφείο τύμβων πρώιμης εποχής σιδήρου^[2]. Δεν είχε ανασκαφεί συστηματικά και δεν ήταν γνωστός ο χαρακτήρας ούτε η έκτασή του, μέχρι το 1985 που έγιναν εκτεταμένες εκχερσώσεις και έρευνα πολλών μηνών από την ΙΣΤ Εφορεία. Κατά την διάρκεια των ερευνών διαπιστώθηκε ότι εκτείνεται από την κτηματική περιοχή Λιτοχώρου μέχρι την κτηματική περιοχή Βροντούς [θέσεις Κλαδερή, Μεσονήσι, Αη Βασίλης, Γαβριά, Αράπης] και ότι έχει έντονα πρωτογεωμετρικό χαρακτήρα.

Στα ιστορικά χρόνια, κάτοικοι της παραολύμπιας χώρας φαίνεται ότι άρχισαν να εγκαθίστανται δίπλα στο προφανώς παλιότερο ιερό, όπου ο Αρχέλαος καθιέρωσε τα Ολύμπια. Στο ίδιο ιερό μετά τις μεγάλες νίκες στην Ολυνθο [348]  και τη Χαιρώνεια [338] γιόρτασε τα επινίκια ο Φίλιππος Β. Το 335 πΧ. και αφού είχε κατασκάψει τη Θήβα,  ο Αλέξανδρος έστησε εδώ skhn¾n ˜katont£klinon,  ™pˆ t¾neÙwc…an.  

did£xajoânaÙtoÝjperˆ toà sumfšrontojkaˆ parorm»sajdi¦ tînlÒgwnprÕjtoÝj ¢gînajqus…ajmegaloprepe‹jto‹jqeo‹jsunetšlesen ™nD…JtÁjMakedon…ajkaˆ skhnikoÝj¢gînajDiˆ kaˆ MoÚsaij, oÞj >Arcšlaoj Ð probasileÚsajprîtojkatšdeixe. t¾ndpan»gurin ™f' ¹mšraj ™nnšasunetšlesen, ˜k£stVtînMousîn ™pènumon ¹mšran ¢nade…xaj. skhn¾ndkataskeuas£menoj ˜katont£klinontoÚjtef…loujkaˆ toÝj ¹gemÒnaj, œtidtoÝj ¢pÕ tînpÒlewnpršsbeijparšlaben ™pˆ t¾neÙwc…an. lampra‹jdparaskeua‹jcrhs£menojkaˆ polloÝjmn ˜sti£saj, p£sVdtÍ dun£meidiadoÝj ƒere‹akaˆ t¥llat¦ prÕjt¾neÙwc…an ¢n»kontaprosanšlabetÕ stratÒpedon.

Διόδωρος Σικελιώτης 1-20  17 16 3 1

Εκεί ήλθε το μήνυμα από Λείβηθρα ότι το άγαλμα του Ορφέα είχε δακρύσει, οιωνός που ερμηνεύθηκε αισιόδοξα.  Μετά την μάχη του Γρανικού αφιέρωσε στο ιερό χάλκινο σύνταγμα του Λυσίππου με 25 πεσόντες ιππείς της μάχης.

MakedÒnwndtînmn ˜ta…rwn ¢mfˆ toÝje‡kosikaˆ pšnte ™ntÍ prètVprosbolÍ ¢pšqanon: kaˆ toÚtwncalka‹ e„kÒnej ™nD…J ˜st©sin, >Alex£ndroukeleÚsantojLÚsipponpoiÁsai, Ósperkaˆ >AlšxandronmÒnojprokriqeˆj ™po…ei: tînd ¥llwn ƒppšwn ØprtoÝj ˜x»konta, pezoˆ d ™jtoÝjtri£konta. kaˆ toÚtoujtÍ Østera…v œqayen >AlšxandrojxÝnto‹j Óploijtekaˆ ¥llJkÒsmJ: goneàsidaÙtînkaˆ paisˆ tîntekat¦ t¾ncèran ¢tšleian œdwkekaˆ Ósai ¥llai À tù sèmatileitourg…ai À kat¦ t¦jkt»seij ˜k£stwne„sfora…. kaˆ tîntetrwmšnwndpoll¾nprÒnoian œscen, ™pelqènteaÙtÕj ˜k£stoujkaˆ t¦ traÚmata „dënkaˆ Ópwjtij ™trèqh ™rÒmenojkaˆ Ó tipr£ttwne„pe‹ntekaˆ ¢lazoneÚsasqa… oƒ parascèn. Ð dkaˆ tînPersîntoÝj ¹gemÒnaj œqayen: œqayedkaˆ toÝjmisqofÒrouj “Ellhnaj, o‰ xÝnto‹jpolem…oijstrateÚontej ¢pšqanon: ÓsoujdaÙtîna„cmalètouj œlabe, toÚtoujdd»saj ™npšdaije„jMakedon…an ¢pšpemyen ™rg£zesqai, Ótipar¦ t¦ koinÍ dÒxantato‹j “Ellhsin “Ellhnej Ôntej ™nant…atÍ <Ell£di Øprtînbarb£rwn ™m£conto. ¢popšmpeidkaˆ e„j >Aq»najtriakos…ajpanopl…ajPersik¦j ¢n£qhmaenaitÍ >Aqhn´ ™npÒlei: kaˆ ™p…gramma ™pigrafÁnai ™kšleuse tÒde: >AlšxandrojFil…ppoukaˆ oƒ “Ellhnejpl¾nLakedaimon…wn ¢pÕ tînbarb£rwntînt¾n >As…ankatoikoÚntwn.<

Αρριανός Αλεξ. Αν.  1 16 4 1

Τέλος, το ιερό του Δίου ήταν από τους τόπους που με τη διαθήκη του ο Αλέξανδρος άφησε την παραγγελία να αναγερθεί μεγάλος ναός του Διός, αξίας 1500 ταλάντων. 

Ãndtîn Øpomnhm£twnt¦ mšgistakaˆ mn»mhj ¥xiat£de, cil…ajmnnaàjmakr¦jme…zoujtri»rwnnauphg»sasqaikat¦ t¾nFoin…khnkaˆ Sur…an kaˆ Kilik…ankaˆ KÚpronprÕjt¾nstrate…ant¾n ™pˆ Karchdon…oujkaˆ toÝj ¥lloujtoÝjpar¦ q£lattankatoikoàntajtÁjteLibÚhjkaˆ >Ibhr…ajkaˆ tÁj ÐmÒroucèrajparaqalatt…oumšcriSikel…aj, ÐdopoiÁsaidt¾nparaqal£ttiontÁjLibÚhjmšcristhlîn <Hrakle…wn, ¢koloÚqwjdtù thlikoÚtJstÒlJlimšnajkaˆ neèriakataskeu£saikat¦ toÝj ™pika…roujtîntÒpwn, naoÚjtekataskeu£saipolutele‹j ›x, ¢pÕ tal£ntwncil…wnkaˆ pentakos…wn ›kaston, prÕjdtoÚtoijpÒlewnsunoikismoÝjkaˆ swm£twnmetagwg¦j ™ktÁj >As…aje„jt¾nEÙrèphnkaˆ kat¦ toÙnant…on ™ktÁjEÙrèphje„jt¾n >As…an, Ópwjt¦jmeg…staj ºpe…roujta‹j ™pigam…aijkaˆ ta‹jo„keièsesine„jkoin¾n ÐmÒnoiankaˆ suggenik¾nfil…ankatast»sV. toÝjdproeirhmšnoujnaoÝj œdeikataskeuasqÁnai ™nD»lJkaˆ Delfo‹jkaˆ DwdènV, kat¦ dt¾nMakedon…an ™nD…Jmntoà DiÒj, ™n >AmfipÒleidtÁjTauropÒlou, ™nKÚrnJdtÁj >Aqhn©j: Ðmo…wjdkaˆ ™n >Il…JtaÚthjtÁjqe©jkataskeuasqÁnainaÕn Øperbol¾n ˜tšrJm¾ katale…ponta. toà dpatrÕjFil…ppout£fonpuram…diparapl»sionmi´ tÍ meg…stVkat¦ t¾nA‡gupton

Διόδωρος 18 4 3 4

Ο περίβολος των τειχών της πόλης σχεδιάστηκε με την ίδρυσή της και οικοδομήθηκε στα πρώτα ελληνιστικά χρόνια, γύρω στα 300 πΧ.  Η περίμετρος είναι 2.550 μ.  και η έκταση που περιλαμβάνει 360 στρέμματα.  Πλούσια ευρήματα ήρθαν στο φως από τις ανασκαφές τόσο στην περιτειχισμένη πόλη, όσο και στην περιοχή των ιερών νότια  των τειχών.  Μικρό ποσοστό ανήκει στα κλασσικά και ελληνιστικά χρόνια αφού η ρωμαϊκή αποικία με τα σημαντικά της ερείπια καλύπτει τις παλιότερες φάσεις. 

Η πόλη του Δίου ήταν ρυμοτομημένη, με κάθετους δρόμους που πλακοστρώθηκαν στα αυτοκρατορικά χρόνια.  Ο κεντρικός δρόμος που διασχίζει την πόλη από το βόρειο ως το νότιο άκρο έχει μήκος 670 μ.   Ένα από τα σημαντικότερα σύνολα εντός των τειχών βρίσκεται δίπλα και δυτικά της κύριας πύλης από τα νότια:  γύρω από μεγάλη ορθογώνια αυλή αναπτύσσεται σειρά κτιρίων ρωμαϊκών χρόνων [2ος αι. μΧ] που αποτελείται από κτίριο των θερμών δυτικά, ρωμαϊκό ωδείο βόρεια, βεσπασιανές και καταστήματα ανατολικά και πάνω στον δρόμο. Εξίσου σημαντικό συγκρότημα [αστική έπαυλη] του τέλους του 2ου αι. μΧ.  ανασκάφηκε στον ανατολικό τομέα της πόλης, όπου ανακαλύφθηκε πολύτιμο ψηφιδωτό δάπεδο με θρίαμβο Διονύσου.

Εκτός των τειχών εντοπίστηκαν αρχαίο στάδιο, μεγάλο ελληνιστικό θέατρο, ένα μικρότερο ρωμαϊκό και τα ιερά των θεών.  Συγκεκριμένα, ανασκάφηκε ιερό Δήμητρας-Κόρης, ιερό Ασκληπιού, ιερό Ίσιδος-Σάραπι.  Εντοπίστηκαν επίσης οι θέσεις του ιερού του Διός και του ιερού του Διονύσου.   Το ελληνιστικό θέατρο χρονολογείται το αργότερο στα χρόνια του Φιλίππου Ε.  Κατασκευάστηκε πάνω σε τεχνητή επίχωση και οι κερκίδες του έγιναν από μεγάλες πλίνθινες πλίνθους. Ένας υπόγειος διάδρομος χρησίμευε για την εμφάνιση στην ορχήστρα προσώπων από τον Κάτω κόσμο.  Έξω από τα τείχη, ανασκάφηκε μέρος του ρωμαϊκού νεκροταφείου και 4 Μακεδονικοί τάφοι ελληνιστικών χρόνων.

Το Δίον έγινε έδρα επισκοπής από τα πρώτα παλαιοχριστιανικά χρόνια [πρώτο μισό 4ου αι.] και κατείχε  την πρώτη θέση των επισκοπών Μητρόπολης Λαρίσης. Τον 4ο αι. μΧ περιορίσθηκε στο ΝΔ τμήμα της πόλης, με την δημιουργία εσωτερικού τείχους. Σώθηκε τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική με αίθριο, και τρίκλιτη κοιμητηριακή βασιλική.  Τον 5ο αιώνα [473 μΧ]  παραδόθηκε στους Γότθους  και αργότερα έπαψε να αναφέρεται. Οι κάτοικοί του ύστερα από σεισμούς, πλημμύρες και επιδρομές προφανώς επέστρεψαν στους παραολύμπιους πρόποδες όπου ήταν ασφαλέστεροι.

Από την εποχή της τουρκοκρατίας χρονολογείται ο ναός του Αγίου Δημητρίου. Η κτητορική επιγραφή των τοιχογραφιών αναφέρει τον επίσκοπο Πλαταμώνος Νεόφυτο [1740].

περισσότερα για το Δίον βλ.  ΕΔΩ

[1]Το παλιότερα αναφερόμενο Δίον είναι της Εύβοιας. Το επίθετο δίος-δία-δίον χασρακτηρίζει συνήθω,ς -όχι αποκλειστικά- πρόσωπα.  Η λέξη αναφέρεται και στις μυκηναϊκές πινακίδες Βλ. J. Chadwick, Documents in Μycenaean Greek, Cambridge 1973,σ. 540, di-u-jio, di-wi-jo , di-wi-ji-jo

[2]βλ. Δ. Παντερμαλής, Ανασκαφή Δίου, ΠΑΕ 1981, 165.