1. Κρανιά Α1/Α2/Α3

Πληροφοριακά Στοιχεία

Δημοσιεύθηκε : Πέμπτη, 10 Απρίλιος 2014 06:53

Γράφτηκε από Έφη Πουλάκη-Παντερμαλή

Η Κρανιά στον ορίζοντα των κλασσικών χρόνων

Το συνολικό βάθος των επιχώσεων είναι ακόμη άγνωστο [πάνω από 8 μέτρα] κατά κύριο λόγο της αρχαιότητας, διαταραγμένες από ένα παλαιοχριστιανικό νεκροταφείο, ένα καμίνι της τουρκοκρατίας, έναν σπαστήρα της παλιάς σιδηροδρομικής γραμμής  και έναν  κοινοτικό δρόμο προς την παραλία.¹ Η μεγαλύτερη όμως διατάραξη οφείλεται σε τέσσερα επουσιώδη  ρεματάκια του Ολύμπου, που προκάλεσαν μνημειακή καταστροφή σκάβοντας σε βάθος 5  μέτρων, μέχρι και τα στρώματα της προϊστορίας.²

Η Κρανιά μετά από καταιγίδα και πλημμύρα του ενός από τους χειμάρρους

Κρανιά: Σκαρίφημα στρωματογραφίας ιστορικών χρόνων

Στρώμα χείμαρρος 2000 κάτω απ το 1[Α1/Α2]

Εντοπίστηκε κάτω από το στρώμα 1  στην περιοχή Α2 με κατεύθυνση Ν. προς Β. σε όλη σχεδόν την έκταση του ανασκαπτόμενου χώρου Α2. 

Από τις παρατηρήσεις στους χειμάρρους της Κρανιάς Α2 προκύπτει ότι: στον χείμαρρο της Κρανιάς Α1 που σήμερα φαίνεται ενιαίος είναι πιθανό να συνυπάρχουν ο νεώτερος [πάνω από το στρώμα 1] που ενοποιήθηκε με τον παλιότερο [κάτω από το στρώμα 2] ή και με ακόμη παλιότερους.

Στην Κρανιά Α2 ο χείμαρρος κάτω από το 1  διατάραξε ή κατέσκαψε μεγάλο μέρος των επιχώσεων των ελληνιστικών στρωμάτων. Πρόκειται για μικρότερης έντασης πλημμύρα τριών μικρότερων [από της Κρανιάς Α1] χειμάρρων με παρακλάδια. Σε κάποια σημεία εντοπίστηκε η ένωση σε κοινή κοίτη.  Η κεραμική και τα νομίσματα που προήλθαν κατά την αφαίρεση του χειμάρρου ανήκουν σε διάφορες χρονολογικές φάσεις της αρχαιότητας (Δημητρίου Πολιορκητή, Αντίγονου Γονατά, Ιστιαίων, Κασσάνδρου, Περσέα και των νεότερων χρόνων).

Πλημμύρα Α [Σ2]

Μεγάλης έκτασης πλημμύρα που καλύπτει όλα τα αρχαιολογικά στρώματα. Πυκνή επίχωση από χαλίκι αργόλιθους και άμμο, που εκτείνεται σε όλο το πλάτος του οχετού, ακολουθώντας τον αυτό προσανατολισμό (Ν-Β). Στη Ν. και Α. παρειά ενοποιείται με παλαιότερες αποθέσεις που έχουν παρασύρει και αρχαιολογικά στρώματα.

Στρώμα Γ [Σ2]

Αργιλώδες χώμα, σκούρης μαυριδερής απόχρωσης με λιγοστό χαλίκι στη σύστασή του. Εντοπίζεται σημειακά στη Δ. παρειά ενώ σε κάποια σημεία κόβεται από την πλημμύρα Α.

Στρώμα 2 [Α1/Α2]

Με σκούρα απόχρωση, γκρίζο-μαύρο, υπήρχε σε όλη την έκταση της ανασκαφής, ήταν όμως εξαιρετικά διαταραγμένο από χειμάρρους και νεώτερες επεμβάσεις και σφραγίζεται από χείμαρρο. Στον τομέα Α1 ανασκάφηκε από την 9^η ΕΒΑ.  Αδιατάρακτο  ανασκάφηκε από τη ΙΣΤ σε μικρή έκταση κυρίως στα Ν.Δ. του τομέα Α2: ήταν μαύρο, μαλακό με ασβεστολιθικά τρίμματα, ελληνιστική-ρωμαική-παλαιοχριστιανική κεραμική [αβαφή, μελαμβαφή, terrasigillata, κτενωτά, ραβδωτά], γυάλινα θραύσματα, εφυαλωμένα όστρακα τουρκοκρατίας, κ.α.  Τα νομίσματα δίνουν την ίδια εικόνα (ασημένιο ρωμαϊκό 31 – 32 π.Χ.,  Αντίγονου Γονατά κ.ά.)  Μικρός και αβαθής λάκκος του στρώματος 2 κοντά στο λόφο του ΠΛΧ νεκροταφείου και στα νότια όρια του απαλλοτριωμένου χώρου περιείχε κυρίως αγγεία μεταφοράς και αποθήκευσης του τέλους του 2^ου-3^ου αι.μ.Χ.

Δεν υπάρχει βυζαντινό στρώμα.  Δεν υπάρχει σχεδόν βυζαντινή κεραμεική.

Στρώμα τοπικό 2α 2000 [Α2]

Τοπικό, περιορισμένης έκτασης στο κέντρο της Κρανιάς Α2 προς τα ΒΑ, χαρακτηρίζεται από χώμα καθαρό ανοιχτής απόχρωσης, αρκετά σκληρό με ασβεστολιθικά τρίμματα και λίγη περιεκτικότητα σε άμμο. Πιθανώς μπάζο για την διαμόρφωση του χώρου. Ευρήματα ελάχιστα έως ανύπαρκτα.

Στρώμα τοπικό 4α (Ελληνιστικό μετά τα μέσα του 2ου αι. πχ) 2000 [Α1/Α2]

Τοπικό, το νεώτερο στρώμα που εντοπίστηκε εσωτερικά του κτηρίου ΣΤ, στο χώρο δ στον τομέα Α2 κάτω από το στρώμα 2, το λιθόστρωτο και πάνω από το στρώμα 3. Χώμα πρασινωπής απόχρωσης καθαρό και λεπτόκοκκο, ίσως μπάζο διαμόρφωσης δαπέδου που συλλειτουργεί με το κεκονιαμένο δάπεδο. Στην επιφάνειά του εντοπίστηκε αποσπασματικό και σε συστάδες στρώμα κεραμίδων στέγης. Νοτιοανατολικότερα στη περιοχή της στοάς ορίζοντας δαπέδου στρωμένος με χαλίκι και πάνω του στρώμα στέγης.

Ελληνιστικοί Χρόνοι

Στρώμα 3 [Α1/Α2]

Σε όλη την έκταση της ανασκαφής, διαταραγμένο τοπικά από χειμάρρους και μεταγενέστερες κατασκευές, με σκούρα καστανή απόχρωση. Περιλαμβάνει στρώμα καταστροφής και δάπεδο του 2ου αιώνα. Κεραμίδες στέγης σε μεγάλο ποσοστό, μεγάλες πέτρες από κατάρρευση τοίχων [πχ. ανωδομή κτιρίου Β-Ανατολικές Βεράντες]. Πρόκειται μάλλον για το στρώμα καταστροφής της άλωσης του Ηρακλείου από τους Ρωμαίους. Στην Κρανιά Α1 ανασκάφηκε από την 9^η ΕΒΑ, στην Α2 ανασκάφηκε από την 9^η ΕΒΑ και την ΙΣΤ ΕΠΚΑ.   

Στρώμα Ε1 1998 [Α1]

Χρονολόγηση άγνωστη, οπωσδήποτε μεταξύ των αρχών του 3^ου και μέσων του 2^ου αι.

Κάτω από το στρώμα 3, σκληρό,  με περιεκτικότητα σε χαλίκια, ίσως σχετίζεται με διαμόρφωση χώρου στα υστεροελληνιστικά χρόνια και τον ορίζοντα χρήσης του 3.

Στρώμα Δήθεν Ε2 1998 [Α1]

Χρονολόγηση άγνωστη, οπωσδήποτε μεταξύ των αρχών του 3^ου και μέσων του 2^ου αι. Μαλακό στρώμα κάτω από το στρώμα Ε1 και πάνω από την γλίνα Α. Ίσως επίχωση επί του ορίζοντα χρήσης της γλίνας Α.  Ίσως σύγχρονο με το στρώμα καταστροφής 3α  [βλ. παρακάτω].     Το περιεχόμενο του χρειάζεται διερεύνηση.

Στρώμα 2 1997 λόφος  κάστρου, 9η ΕΒΑ 

Μαλακό κοκκινωπό χώμα με πολλες μικρές μεσαίου μεγέθους πέτρες. Ανασκάφηκε από την 9^η ΕΒΑ. Πάχος στρώματος 20-80 εκ. Σε ορισμένα σημεία εισχωρούμε μέσα στον μαλακό βράχο. Σε τέτοια περίπτωση (στην τομή 2) περισυλλέγησαν όστρακα, αμφορείς με γραπτή διακόσμηση [ταινίες μελανού και ερυθρωπού χρώματος. Γεωμετρικά-κορινθιακά].  Πρόκειται για περισσότερα από ένα στρώματα.    Το περιεχόμενο του χρειάζεται διερεύνηση.

5Στρώμα Δ 2000 [Α2]

Χρονολόγηση σύγχρονη με το Ε4 ή 3β.   Τοπικό, ανασκάφτηκε σε μικρή έκταση κοντά στη Β παρειά της ανασκαφής στο Τομέα IV. Χαρακτηρίζεται από αργιλώδες κοκκινωπό χώμα με ελάχιστα ευρήματα και νομίσματα Αλεξάνδρου Γ΄. Μέσα στο στρώμα αυτό αποκαλύφθηκε τοίχος του κτηρίου Θ, κτήριο το οποίο λειτουργεί και αρχαιολογικά στρώματα.

Στρώμα Δ 2000 [Α2]

Χρονολόγηση σύγχρονη με το Ε4 ή 3β.   Τοπικό, ανασκάφτηκε σε μικρή έκταση κοντά στη Β παρειά της ανασκαφής στο Τομέα IV. Χαρακτηρίζεται από αργιλώδες κοκκινωπό χώμα με ελάχιστα ευρήματα και νομίσματα Αλεξάνδρου Γ΄. Μέσα στο στρώμα αυτό αποκαλύφθηκε τοίχος του κτηρίου Θ, κτήριο το οποίο λειτουργεί και στις δύο φάσεις.

Γλίνα Α 1998, 9η ΕΒΑ [Α1] 

Ορίζοντας χρήσης, δάπεδο.  Ανασκάφηκε από την 9^η ΕΒΑ και εντοπίστηκε στη ΝΔ στρωματογραφία.  Ισως ο ορίζοντας χρήσης του στρώματος καταστροφής του τέλους του 3^ου αιώνα [στρώμα καταστροφής 3^α].

Στρώμα 4 1997, 9η ΕΒΑ [Α1]   

Χρονολόγηση άγνωστη.  Ανασκάφηκε από την 9^η ΕΒΑ και περιγράφεται ως τοπικό, καθαρό στρώμα, αμμώδες κιτρινωπό με ψιλό χαλίκι,  στις «Ανατολικές Βεράντες»-Κτήριο Β του τομέα Α1, κάτω από το στρώμα 3  [το σύνολο του 3 της 9^ης ΕΒΑ, άρα 3+3^α+3β] και πάνω από το 5α.   Ακολουθεί και εξομαλύνει την κλίση του εδάφους,  ίσως για την διαμόρφωση του χώρου στην φάση 3β ή 3α, οπότε δημιουργούνται οι δύο εσωτερικοί χώροι στις «Ανατολικές Βεράντες». 

Στρώμα Ε2 1998 [Α1]

Χρονολόγηση άγνωστη, οπωσδήποτε μεταξύ των αρχών του 3^ου και μέσων του 2^ου αι.π.Χ. Μαλακό στρώμα κάτω από την Γλίνα Α και επίχωση επί του Ε3. Ισως τέλη 4^ου-αρχές 3ου αιώνα. Πιθανότατα σύγχρονο με το στρώμα καταστροφής 3β [βλ. παρακάτω].    Το περιεχόμενο του χρειάζεται διερεύνηση.

Στρώμα Ε3 1998 [Α1]

Στο κεντρικό τμήμα του τομέα Α1, πάνω σε στρώση χαλικιού, μάλλον από χείμαρρο.  Σκληρό, με περιεκτικότητα σε χαλίκι, πιθανόν στρώμα ισοπέδωσης του χώρου δυτικά από τις «Ανατολικές Βεράντες»-Κτήριο Β και ίσως ο ορίζοντας χρήσης της επίχωσης Ε2 και του στρώματος 3β? Στα τέλη του 4ου αιώνα. [Νομίσματα Αλεξάνδρου]  Το περιεχόμενο του χρειάζεται διερεύνηση.

11Στρώμα 3Γ 2000 [Α2]

Στρώμα τοπικό που εντοπίστηκε μεταξύ του κτηρίου Β-«Ανατολικές Βεράντες», κτηρίου Θ και κτηρίου Δ. Στρώμα με μεγάλη περιεκτικότητα σε βότσαλο, πάνω από το Ε4 ή από τα ερυθρά και κάτω από το 3β. Πρόκειται για στρώμα διαμόρφωσης-μπάζο για την εξουδετέρωση των έντονων κλίσεων μεταξύ των κτηρίων και αφορά μόνο τους εξωτερικούς χώρους.

Γλίνα Β 1998, 9η ΕΒΑ [Α1]

Κονίαμα και υπόστρωμα χαλικιού, ορίζοντας χρήσης πάνω από το Ε4 και κάτω από το Ε3. Ανασκάφηκε από την 9^η ΕΒΑ και εντοπίστηκε στη ΝΑ στρωματογραφία και στους μάρτυρες.  Διέσωζε τοπικά και  στρώμα καταστροφής του 4ου αιώνα.

Στρώματα καταστροφής

Στρώμα καταστροφής 3α και 3β [Α1/Α2]

Δύο εκτεταμένα στρώματα καταστροφής [από τα τέλη του 4ου ως τα  τέλη 3ου αιώνα πΧ] το ένα κάτω από το άλλο, σχεδόν σύγχρονα, σε όλη σχεδόν την έκταση της ανασκαφής, εκτός από τη ΝΑ περιοχή της Κρανιάς Α1, με μεγάλο πάχος που σε ορισμένες τομές ξεπερνά σε σύνολο το 1 μ.

• Το μεγάλο βάθος των στρωμάτων 3α/3β κάτω από το θεμέλιο του δωματίου Α [ανασκάφηκαν μέσα στο δωμάτιο από την 9η ΕΒΑ] έδωσαν αρχικά την εικόνα μίας μόνο εκτεταμένης καταστροφής  στα τέλη περίπου του 3ου αιώνα.  Το αποτελούσαν
• αργοί λιθοι, κεραμίδες στέγης [και μία καλυπτήρια με μονόγραμμα Α. Γονατά]
• μικροευρήματα  [χάλκινα αγκίστρια, βελόνες, καρφιά, εξαρτήματα μεταλλικά, σιδερένια καρφιά, μολύβδινα βαρίδια ψαρέματος, οστέινη χάντρα, τμήμα πυροστιάς κ.α.]
• πολλά νομίσματα, από τα οποία όσα ταυτίστηκαν ήταν Δημητρίου Πολιορκητή [294-287 πΧ.] και Αντίγονου Γονατά. 
• μεγάλη ποσότητα αβαφούς χρηστικής κεραμικής  [οινοχόες, λεκάνες, χυτροειδή, αμφορείς]. Βλ. πχ.  ενσφράγιστες λαβές: της ομάδας Παρμενίσκου με το όνομα ΣΩΚΡΑΤΟΥ, των αρχών 3ου αιώνα.  Πιθανόν Αμφιπόλεως με σφράγισμα του πρώτου μισού του 3ου αιώνα.  ΘΑCΙΩΝ με παράσταση αμφορέων και δυσδιάκριτο όνομα του επώνυμου άρχοντα.  Χρονολογείται μετά το 285-280 π.Χ. [μετάβαση στο c]   και μέσα στον 3ο αιώνα που σταματά η παραγωγή θασίτικων αμφορέων  κ.α
• ερυθρόμορφη κεραμεική του τέλους του 4ου αιώνα π.Χ.
• μελαμβαφής ελληνιστική κεραμεική [κυρίως επιτραπέζια αγγεία, πχ. κάνθαροι, fishplates, ομφαλωτά πινάκια, σκυφίδα, σκύφοι από τους οποίους αρκετοί είναι Δυτικής Κλιτύος με γιρλάντες από σταγόνες, λογχόσχημα φύλλα, φύλλα κισσού και μυρτιάς όλα από επίθετο καστανοκίτρινο πηλό [οι βλαστόσπειρες αρκετές φορές με περίγραμα].  Βλ. πχ. θραύσμα κανθάρου με διακόσμηση Δυτικής Κλιτύος με επίθετο πηλό των αρχών του 3ου αιώνα, λαβή κανθάρου   με επίθετη πλαστκή διακόσμηση των αρχών του 3ου αιώνα, θραύσματα κανθάρων με διακόσμηση Δυτικής Κλιτύος των  μέσων του 3ου αιώνα,  θραύσματα από φακοειδή λυχνάρια του β μισού του 3ου αιώνα, ερυθροβαφές ομφαλωτό πινάκιο και όστρακα με εμβάπτιση του τέλους του 3ου αιώνα π.Χ.

Στρώμα καταστροφής 3α [Α1/Α2]

Χώμα σκούρο καστανό αργιλώδες, με καύση όχι εξίσου έντονη με του 3β.   Στον τομέα Α2 κάλυπτε δάπεδο κατασκευασμένο με βότσαλα. Στον τομέα Α1 ίσως τον ορίζοντα χρήσης της γλίνας Α.  Περιείχε θραύσματα κεραμίδων, μεσαίου μεγέθους αργόλιθους και διάσπαρτα θραύσματα πλίνθων.  Ισως  πρόκειται για το στρώμα καταστροφής της επιδρομής του Σκόπα στα τέλη του 3^ου αιώνα π.Χ.

3. Στρώμα καταστροφής 3β [Α1/Α2]

Κάτω από το 3α, πυκνό στρώμα καταστροφής, των αρχών του 3ου αιώνα π.Χ.  Σκούρας απόχρωσης, αργιλώδους σύστασης, με μικρές πέτρες, βότσαλα, έντονα  ίχνη καύσης, κεραμίδες στέγης, [μεσαίου μεγέθους] αργόλιθους από πεσμένη ανωδομή, πολλά θραύσματα πλίνθων, πολλές κεραμίδες [στρωτήρες και καλυπτήρες λακωνικού τύπου, διαστάσεων 0,65μ.Χ0,45μ.] Στο νεροκόσκινο βρέθηκαν πολλοί απανθρακωμένοι σπόροι  (ελαιοπυρήνες, σιτάρι, κριθάρι, και γίγαρτα).  Πρόκειται ίσως για το στρώμα καταστροφής της επιδρομής των Γαλατών.

Στρώμα Δ [Σ2]

Εμφανίζεται σε όλο το μήκος της Δ. παρειάς και σε αρκετό πάχος (±0,30μ.). Αποτελείται από σκούρο καστανό και αργιλώδες χώμα με μεγάλη περιεκτικότητα σε χαλίκι και λίθους. Ελάχιστη κεραμική και θραύσματα κεραμίδων διακρίνονται στη σύστασή του.

Πλημμύρα Β [Σ2]

Μια δεύτερη μεγάλη απόθεση χειμάρρου που αποτελείται από χαλίκι αρκετούς αργόλιθους και λιγότερη άμμο. Στη Δ. παρειά αναπτύσσεται ανάμεσα στα αρχαιολογικά στρώματα ενώ τη Ν. και Α. ενοποιείται με τις αλλεπάλληλες επιχώσεις του χειμάρρου.

Στρώμα Ε [Σ2]

Λεπτή και σημειακή επίχωση στο νότιο τμήμα της δυτικής παρειάς. Αποτελείται από κιτρινέρυθρο αμμώδες χώμα με λιγοστό χαλίκι κατά τόπους. Ακολουθεί κάτω από την πλημμύρα Β ή την αντικαθιστά όπου αυτή δεν εμφανίζεται. Είναι ίσως το στρώμα που προκύπτει από την καθίζηση υλικών ή την υπερχείλιση του χειμάρρου.

Στρώμα ΣΤ [Σ2]

Διακρίνεται στο ΝΔ τμήμα του οχετού με κυμαινόμενο πάχος (±0,20μ.). Είναι στρώμα αργιλώδες ερυθρό που κατά τόπους διαφοροποιείται λόγω έντονης καύσης. Απέδωσε διάσπαρτα θραύσματα κεραμίδων και πλιθιών και ελάχιστη κεραμική πιθανότατα από την ύστερη ελληνιστική περίοδο.

Στρώμα Ζ [Σ2]

Εντοπίζεται στο Ν. τμήμα της Δ. παρειάς. Είναι λεπτή επίχωση (±0,10μ.) από καθαρό κιτρινωπό και πηλώδες χώμα με λίγα τρίμματα πηλού και καύση. Μοιάζει με στρώμα διαλυμένης πλίνθινης ανωδομής.

Στρώμα Ζ1 [Σ2]

Τοπικό. Στο μέσον περίπου της Δ. παρειάς και κάτω από το στρώμα Ζ, εντοπίζεται το στρώμα Ζ1. Είναι κιτρινωπό αμμώδες με μεγάλη περιεκτικότητα σε χαλίκι. Η ανασκαφή του δεν απέδωσε ευρήματα.

Στρώμα Η [Σ2]

Εκτείνονταν σε όλο το μήκος του οχετού εκτός από τα Α. όπου διακόπτεται από την κοίτη του χειμάρρου. Είναι σκούρης καστανής απόχρωσης, αργιλώδες χώμα με αρκετή περιεκτικότητα σε χαλίκι και σημεία με έντονη καύση. Εδράζεται σε βοτσαλωτό δάπεδο ΝΔ. του κτηρίου Ι ενώ στο εσωτερικό του σκεπάζει το στρώμα Η χαλίκι. Είναι λεπτό στρώμα από καθαρό χαλίκι και άμμο που περιορίζεται στο εσωτερικό του κτηρίου και ίσως αποτελεί τον ορίζοντα χρήσης του.

Κλασσικοί Χρόνοι

Στρώμα Χαλίκι [Α1]

Τοπική, στο κέντρο της Κρανιάς Α1, απόθεση αρχαίου χειμάρρου πάνω από το Ε4 και κάτω από το Ε3.   Πιθανόν πλημμύρα του τοπικού χειμάρρου που κατέστρεψε την φάση 5^Α-Ε4 του 4^ου αιώνα [πρέπει να διερευνηθεί]. 

2. Στρώμα 5Α 1998/Στρώμα Ε4 1998³ και 2001 [Α1]

Σύγχρονα στρώματα στην Κρανιά Α1 που περιλαμβάνουν υστεροκλασσικό στρώμα καταστροφής. Το 5Α στις «Ανατολικές Βεράντες»-Κτήριο Β, το Ε4 στο νότιο τμήμα της Κρανιάς Α1, νοτιοδυτικά του περιβόλου, ο οποίος φαίνεται να αποτελούσε το όριο.  Το στρώμα καταστροφής περιείχε κεραμίδες στέγης λακωνικού τύπου, πλίνθους και πέτρες από ανωδομή. Η κεραμική περιελάμβανε κεραμική αποθήκευσης, μεταφοράς, μαγειρικής, επιτραπέζια, πόσης κ.α. Ιδιαίτερο εύρημα αποτελούν οι λεκάνες με ανάγλυφα περιχειλώματα [εναλλάξ  ανθέμια και λωτοί. Με βάση δύο νομίσματα Ποτίδαιας η χρονολόγηση εκτείνεται περίπου από τις αρχές του 4^ου έως μετά τα μέσα του 4^ου αι. π.Χ.  Το δάπεδο αποτελείται  είτε από καλά πατημένο ανοιχτόχρωμο πηλόχωμα είτε από λιθόστρωση με σχετικά μεσαίου μεγέθους αργές πέτρες και χαλίκι,  στον ορίζοντα χρήσης της γλίνας γ.  Η καταστροφή ίσως  προήλθε από πλημμύρα.

Στρώμα 5Α 1998 [Α1]

Ανοιχτό καστανό, μέτριας σκληρότητας, αργιλλώδες, με μικρή περιεκτικότητα σε μικρούς λίθους και βότσαλα, περιέχει στρώμα καταστροφής του 4^ου αιώνα, μεταξύ των οποίων και σειρά κρασαμφορέων ανάποδα τοποθετημένους στις «Ανατολικές Βεράντες»-Κτήριο Β. Σύγχρονο στρώμα με το Ε4.  Το   περιεχόμενο του χρειάζεται διερεύνηση.

Στρώμα Ε4 1998 [A1]

Ανοιχτό καστανό-ερυθροκάστανο, αρκετά μαλακό αργιλώδες, με μικρή ποσότητα χαλικιών, πάνω από την γλίνα γ.  2 ασημένια νομίσματα Αρχελάου. Το   περιεχόμενο του χρειάζεται διερεύνηση.

Στρώμα Ε4 2001 [A2]

Το στρώμα αυτό βρίσκεται στην Κρανιά Α2 κάτω από τον ορίζοντα χρήσης του ελληνιστικού στρώματος 3β. Χώμα ερυθροκάστανης απόχρωσης, μαλακό, αργιλώδους σύστασης, με θραύσματα κεραμίδων στέγης λακωνικού τύπου, μικρούς αργόλιθους και θραύσματα πλίνθων. Σε ορισμένα σημεία περιέχει μεγάλη ποσότητα λιωμένων πλιθιών από την πεσμένη ανωδομή (YΠΟ 12/Τε Α, Β και ΥΠΟ 2/Τε Δ). Η κεραμική χρονολογείται στα ύστερα κλασσικά χρόνια. Περιλαμβάνει χρηστικά αγγεία μεταφοράς, αποθήκευσης, μαγειρικά σκεύη και αγγεία πόσεως. Τα νομίσματα Λαμιέων (400 – 344 π.Χ.) και Αμύντα Γ΄ (381 – 369 π.Χ.) χρονολογούν το στρώμα στο α΄μισό του 4^ου αι. π.Χ.

Στο ίδιο στρώμα ανήκει και ο επιμήκης λάκκος των αμφορέων και των άλλων αποθηκευτικών αγγείων, ο οποίος ανοίγεται στο Ε4.

Γλίνα γ και Λιθόστρωτο 1998 [A1]

Κάτω από το Ε4, ίσως ο ορίζοντας χρήσης στρώματος καταστροφής μέσων 4ου αι.  Στρώση από πράσινο-κίτρινο πηλό στον χώρο του Δωματίου Α στο κεντρικό τμήμα της Κρανιάς Α1.  Στρώση από λίθους μεσαίου μεγέθους στο ΝΔ τμήμα της Κρανιάς Α1.  Προς διερεύνηση των ημερολογίων στις ανατολικές βεράντες.

Στρώμα Χαλίκι; [A1]

Στρώμα διατάραξης αρχαίου χειμάρρου?  Πάνω από το Ε5 και  κάτω από το Ε4. 

8Στρώμα Ε5 και 5β 1998 [Α1]

Σύγχρονα στρώματα ανασκαφής στην Κρανιά Α1.  Αδιατάρακτα εντοπίστηκαν σε δύο τομές (3α - 3β το Ε5) και στο εσωτερικό του κτηρίου Β-Ανατολικές Βεράντες [το 5β]. Διαταραγμένο εντοπίστηκε και σε άλλα σημεία. Περιείχε κεραμίδες στέγης λακωνικού τύπου, ωμά πλιθιά και πέτρες από την ανωδομή. Το δάπεδο ήταν καλά πατημένο πηλόχωμα, ανακατεμένο με στάχτη.  Η κεραμική περιελάμβανε αρκετή χρηστική κυρίως κεραμική (αποθήκευσης, μεταφοράς, μαγειρικά, επιτραπέζια, πόσης κ.α.) Η χρονολόγηση των ευρημάτων είναι από τις αρχές και σε όλη την διάρκεια του 5^ου π.Χ. αι.

38α. Στρώμα Ε5 1998 [Α1]

Στρώμα του 5^ου αιώνα π.Χ, εντοπίζεται στο νότιο τμήμα της Κρανιάς Α1, δυτικά του προϊστορικού περιβόλου, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε στην περίοδο αυτή ως οικοδομικό στοιχείο της κλασσικής φάσης. Χώμα σκούρο καστανό, αργιλώδες με μικρή περιεκτικότητα σε ψιλό χαλίκι και ασβεστολιθικά τρίμματα. Το  περιεχόμενο του χρειάζεται διερεύνηση.

38β. Στρώμα 5β 1998 [Α1]

Ελαφρώς πιο ανοιχτόχρωμο από το 5Α, σύγχρονο με το Ε5, στο βόρειο τμήμα της Κρανιάς Α1,  ανατολικά του προϊστορικού περιβόλου, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε στην περίοδο αυτή ως οικοδομικό στοιχείο της Κλασσικής φάσης..  Κάτω από το θεμέλιο του νότιου τοίχου που ορίζει τις «Ανατολικές Βεράντες»-Κτήριο Β.  Το  περιεχόμενο του χρειάζεται διερεύνηση.

Στρώμα [δήθεν] Ε5 1998 [Α1]

Κάτω από την γλίνα γ, στο κεντρικό τμήμα της Κρανιάς Α2. Ίσως και με παλιότερο στρώμα καταστροφής του 5^ου π.Χ. αιώνα. Καστανό, μέτριας σκληρότητας, με αρκετά ίχνη καύσης.  [αρχές 5ου αιώνα?] Το  περιεχόμενο του χρειάζεται διερεύνηση.

Στρώμα Ε5β-Ε5 1998 [Α1]

Στο κεντρικό τμήμα της Κρανιάς Α1.  Το  περιεχόμενο του χρειάζεται διερεύνηση.

Στρώμα Ε5 2001 [Α2]

Σκάφτηκε τοπικά κάτω από το Ε4. Είναι σκούρη καστανή και αργιλώδης επίχωση όπως και στην Κρανιά Α1. Δεν περιελάμβανε στρώμα καταστροφής εάν και σε μεμονωμένα σημεία εντοπίστηκε ορίζοντας από αδρό χαλίκι σε αραιή διάταξη. Τα ευρήματά του είναι ελάχιστα με ενδείξεις για πρώιμη χρονολόγηση στον 5^ο π.Χ. αι

Στρώματα καταστροφής

α΄κλασσικό στρώμα καταστροφής [Α1]

Έως και το γ΄ τέταρτο του 4ου αιώνα, στον ορίζοντα των επιχώσεων των στρωμάτων Ε4 και 5Α. Το δάπεδο της φάσης αυτής [ορ. γλίνας γ] χρησιμοποιεί καλά  πατημένο πηλόχωμα ή ανοιχτόχρωμο αργιλώδες χώμα είτε λιθόστρωση με σχετικά μεσαίου μεγέθους αργές πέτρες και χαλίκι.  Φαίνεται να ισοπέδωσε προγενέστερο στρώμα καταστροφής, του 5^ου αιώνα π.Χ. Πολύ οικοδομικό υλικό, θρυμματισμένες κεραμίδες στέγης λακωνικού τύπου, πλίνθοι και πέτρες από ανωδομές.

 Πλούσιο σε κινητά ευρήματα, από τα τέλη του  5ου ως το γ΄ τέταρτο του 4^ου αι. π.Χ., χρηστική κυρίως κεραμική αποθήκευσης, μεταφοράς, μαγειρικά, επιτραπέζια, πόσης κ.α. [πχ. θραύσματα πίθων και λεκανών με εμπίεστη διακόσμηση: ανθέμια ή ανθέμιο και άνθος λωτού εναλλάξ, οξυπύθμενοι εμπορικοί αμφορείς, λεκάνες, ιγδία, λύχνοι, ληκύθια, ασκοί, χύτρες, χυτροειδή, οινοχόες, αρυτήρες, λεκανίδες, σκύφοι, άωτα σκυφίδια, κύπελλα, κύλικες], πολλές αγνύθες, φακοειδείς ή πυραμιδοειδείς, βάση θυμιατηρίου, όστρακα ερυθρόμορφων αγγείων, πολλά οστά και όστρεα.  Θεσσαλικό νόμισμα κοπής 400-344 π.Χ., μαρμάρινο αντικείμενο [κορμός δέντρου?] κ.α.    

Ιδιαίτερο εύρημα αποτελούν οι λεκάνες με τα ανάγλυφα περιχειλώματα [διακόσμηση εναλλάξ  ανθεμίων  και λωτών]. Με βάση νομίσματα Ποτίδαιας και Φιλίππου Β΄ η χρονολόγηση εκτείνεται χρονικά από το 410 έως το 330 π.Χ. Η καταστροφή μάλλον  προήλθε από μεγάλης έντασης πλημμύρες.

β΄κλασσικό στρώμα καταστροφής 1998 [Α1]

Τέλος 5^ου π.Χ. Κάτω ακριβώς από το προηγούμενο στρώμα καταστροφής στο κεντρικό τμήμα της Κρανιάς Α1.  Περιείχε θρυμματισμένες κεραμίδες στέγης λακωνικού τύπου, ωμά πλιθιά και πέτρες από την ανωδομή. Το δάπεδο αποτελείται από καλά πατημένο πηλόχωμα, ανακατεμένο με στάχτη.  Η κεραμική που προήλθε από το στρώμα αυτό περιελάμβανε αρκετή χρηστική κυρίως κεραμική (αποθήκευσης, μεταφοράς, μαγειρικά, επιτραπέζια, πόσης κ.α.) Η χρονολόγηση των ευρημάτων καλύπτει όλο τον 5^ο π.Χ. αι. Το  περιεχόμενο του χρειάζεται διερεύνηση.

Στρώμα Θ [Σ2]

Πρόκειται για στρώμα αργιλώδες και έντονα ερυθρό. Σε κατά τόπους σημεία γίνεται μαυριδερό λόγω της έντονης καύσης. Περιέχει θραύσματα από πλιθιά και κεραμίδια ενώ απολήγει σε στρώμα πεσμένης στέγης. (2⁰ στρώμα καταστροφής). Ο ορίζοντας αυτής της φάσης ταυτίζεται με μεγάλη ενιαία σε όλο το χώρο λιθόστρωση.

Στρώμα Θ1 [Σ2]

Εκτείνεται κάτω από τη λιθόστρωση και παρουσιάζει ικανό πάχος (±0,30μ.). Αποτελείται από σκούρο καστανό χώμα που περιέχει μεγάλη ποσότητα από μικρούς λίθους. Εντός του κτηρίου Ι απέδωσε και θραύσματα κεραμίδων. Η κεραμική του αφορά σχεδόν αποκλειστικά θραύσματα αμφορέων και άλλων μεταφορικών αγγείων.

Στρώμα Ι [Σ2]

Είναι στρώμα αργιλώδες ανοιχτόχρωμης καστανής απόχρωσης με μεγάλη περιεκτικότητα σε χαλικώδεις λίθους. Απέδωσε περιορισμένη ποσότητα κεραμικής.

Στρώμα Ι1 [Σ2]

Ομοιάζει ως προς τη σύσταση του με το στρώμα Ι αλλά διαφοροποιείται λόγω της έντονα ερυθρής απόχρωσης του.

[1] Αυτές  ήταν και οι μόνες οικοδομικές δραστηριότητες των νεώτερων χρόνων.

[2] Διαπιστωμένες  πλημμύρες:

• στα χρόνια  της τουρκοκρατίας –επιφανειακό στρώμα-
• πριν από τα ρωμαϊκά χρόνια, κάτω από το 2.
• Στα ελληνιστικά χρόνια, κάτω από το 3
• στα κλασσικά χρόνια [4ος και 5ος αι.] και στα τέλη της μέσης εποχής χαλκού.

[3] Στρώματα  Ε4,5 και 5Α,  5β: Σύγχρονα στρώματα αριστερά και δεξιά του γεωμετρικού περιβόλου, που φαίνεται να αποτελεί όριο.  Τα Ε καστανότερο, στο δυτικό τμήμα του τομέα Α1,  τα 5 στο ανατολικό.  Με 3 στρώματα καταστροφής  που δεν εντοπίζονται όλα σε όλη την έκταση της ανασκαφής.

 

---