Το αρχαίο ποτήρι

Πληροφοριακά Στοιχεία
Δημοσιεύθηκε : Δευτέρα, 14 Απρίλιος 2014 09:17
Γράφτηκε από Έφη Πουλάκη-Παντερμαλή

Το αρχαίο ποτήρι


Όνομα  μελωδικό, που η ελληνική ποίηση   χρησιμοποιεί από την εποχή της Σαπφούς και του Αλκαίου,  αλλά και σκεύος καθημερινό που μπορούσε να φέρνει την ποίηση στη ζωή των ανθρώπων, το ελληνικό ποτήρι υπήρξε αγαπημένος σύντροφος ηρώων και βασιλιάδων, πηγή έμπνευσης για τους τεχνίτες της αρχαιότητας, αλλά και καθημερινή  χαρά, το άφθονο εργαλείο της έρευνας για τους αρχαιολόγους του σήμερα.

 

Σύμφωνα με την αρχαία παράδοση, πριν από την κατασκευή ειδικών κρασοπότηρων συνηθιζόταν τα πρώιμα χρόνια η χρήση των κεράτων βοοειδών. Το σχήμα αργότερα σκευοποιήθηκε, αλλά η συνήθεια παρέμεινε ζωντανή  μέχρι αργά στην ιστορία, ιδιαίτερα μάλιστα στις περιοχές της βόρειας Ελλάδας. 

 

Το κέρας σχετίζονταν άμεσα με τον Διόνυσο που κάποτε απεικονιζόταν  κερατοφυής και αποκαλούνταν "Ταύρος".  Υπήρχε μάλιστα και η άποψη ότι μπορεί να παραπέμπει στο άροτρο, εφεύρημα του Διόνυσου.  Φαίνεται ακόμη ότι το κέρας -που ονομαζόταν επίσης ενιαυτός και ρυτόν- μπορούσε να χρησιμεύει ως σουρωτήρι για τη διήθηση του οίνου.

 

Τα ηρωικά αγγεία του πότου φαίνεται ότι είχαν μεγάλες διαστάσεις. Επιφανέστερο είναι το ομηρικό δέπας.  Ο Ηρακλής ταξίδεψε στον Ωκεανό μέσα σε ένα τέτοιο αγγείο, αλλά  και ο Ήλιος φαίνεται να ταξιδεύει στον ουρανό μέσα  σε δέπας ή σε λεβέτι. Στην αρχαιότητα αλλά και τα νεώτερα χρόνια, μεγάλη υπήρξε η συζήτηση για το το ομηρικό αυτό ποτήρι με το οποίο πίνουν αλλά και σπένδουν οι ήρωες. Φαίνεται ωστόσο, ότι δέπας είναι ένα απλό κύπελλο, ίσως φιαλόσχημο, βαθύ και μεγάλο [όπως όφειλαν να είναι τα ηρωικά ποτήρια]  που ανάλογα  με την περίπτωση μπορούσε να είναι χρυσό και χρυσείοις ήλοισι πεπαρμένον, άλεισον, αμφικύπελλον  κ.α.

 

Πανάρχαια κρασοπότηρα όπως η κύλικα  [από το κυλίεσθαι τω τροχώ, κατά τον Αθήναιο] και ο σκύφος  παρέμεναν σε χρήση πολλούς αιώνες, από τα πρώιμα χρόνια της αρχαιότητας μέχρι το τέλος της.  Αλλά σχήματα, όπως π.χ. το καρχήσιον,  χάθηκαν πολύ νωρίς, έτσι ώστε και η ίδια η αρχαιότητα κατέβαλε προσπάθεια για να τα θυμηθεί και να τα περιγράψει.  Σε άλλες πάλι περιπτώσεις το όνομα διατηρήθηκε με  άλλο σχήμα και χρήση του αγγείου.

 

Πολυτιμότερα  ήταν τα μεταλλικά [χάλκινα, ασημένια,  χρυσά] πολλά είναι ωστόσο και τα κεραμικά που τα συναγωνίζονται. Μερικές μάλιστα φορές τα κεραμικά ποτήρια ψήνονταν με αρώματα για μεγαλύτερη απόλαυση.

 

«Ξέρω καλά ότι πολλές φορές τα κεραμικά ποτήρια είναι γλυκόπιοτα, όπως πχ. και τα δικά μας από την Αίγυπτο.»

 λέει ο Αθήναιος.

 

«Κι αυτό  γιατί ο πηλός ψήνεται ανακατεμένος με αρώματα. 

 

 

Λέει πχ. ο Αριστοτέλης στο Περί Μέθης: Λένε ότι οι Ροδιακές χυτρίδες προσφέρονται στα συμπόσια τόσο για την ηδονή όσο και για το γεγονός ότι όταν θερμανθούν κάνουν το κρασί να μεθά λιγότερο.  Κι αυτό γιατί σμύρνη και σχοίνος ψήνονται με το νερό και όταν ανακατευτούν με το κρασί το κάνουν να μεθά λιγότερο.

Και αλλού:  Οι ροδιακές χυτρίδες ψήνονται  με σμύρνη, σχοίνο, άνηθο, κρόκο, βάλσαμο, άμωμο και  κινάμμωμο..»

 

Σε μικρότερες ποσότητες κατασκευάζονταν εκπώματα  ξύλινα, λίθινα, γυάλινα κα.  Πολλοί από τους κατασκευαστές, περήφανοι για τα δημιουργήματα τους, υπέγραφαν πάνω στα αγγεία, μερικοί μάλιστα από αυτούς έγιναν διάσημοι καλλιτέχνες της αρχαιότητας.