Αγροτική Ζωή

Πληροφοριακά Στοιχεία

Δημοσιεύθηκε : Δευτέρα, 14 Απρίλιος 2014 07:52

Γράφτηκε από Έφη Πουλάκη-Παντερμαλή

ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΖΩΗ

Η περιοχή του αρχαίου αγροκτήματος στα Τρία Πλατάνια,
όπως είναι σήμερα

Στην κλασσική αρχαιότητα είχε αναπτυχθεί μεγάλη ποικιλία επαγγελμάτων αλλά η αγροτική οικονομία ήταν κυρίαρχη και η γεωργία, απαραίτητη για την επιβίωση του αρχαίου ανθρώπου όπως και του σύγχρονου,  εξακολουθούσε να έχει το μεγαλύτερο κύρος ανάμεσα σε όλα τα επαγγέλματα.  Η αρχαιότητα πίστευε ότι η γεωργία ασκεί το σώμα, το μυαλό, και  τον καλό πολίτη και η πλειοψηφία των ανθρώπων, ελεύθερων και μη, την είχε ως πρώτη απασχόληση, ακόμη και στη προωθημένη κοινωνία των Αθηνών.     Ο οίκος  αποτελούσε την βασική οικονομική μονάδα με κύρια πηγή πλούτου τη γη και  ιδεώδες την αυτάρκεια.  Οι  περισσότεροι συντηρούσαν την οικογένεια είτε ως αυτουργοί, δηλαδή με την προσωπική τους εργασία στα κτήματα, είτε με την εργασία άλλων και την προσωπική τους επίβλεψη είτε με την επίβλεψη ενός τρίτου προσώπου που όριζαν ως διαχειριστή των κτημάτων, όταν είχαν άλλη κύρια απασχόληση. 

Από τις δενδροκαλλιέργειες σημαντικότερες ήταν η καλλιέργεια της αμπέλου    και της ελιάς.  Από τα υπόλοιπα δέντρα αναφέρονται η μηλιά, η αχλαδιά, η ροδιά, η κυδωνιά, η αμυγδαλιά, η καστανιά, η λεπτοκαρυά, η καρυδιά κα.,  ενώ σε μεγάλη εκτίμηση φαίνεται πως είχαν και τη συκιά.   Γνωρίζουμε ότι πρώτη προτεραιότητα ήταν το   κριθάρι και το σιτάρι ,  αλλά πολυάνθρωπες και λεπτόγεες περιοχές  όπως η Αττική ήταν αναγκασμένες να εισάγουν το μεγαλύτερο μέρος της κατανάλωσης από αλλού. Καλλιεργούσαν επίσης κεχρί, όσπρια και λαχανικά, ενώ αρκετοί είχαν ως ενασχόληση τη μελισσουργία.  Είχαν αναπτυγμένη κτηνοτροφία με αιγοπρόβατα, χοίρους, πουλερικά.  Το άλογο ήταν όπως πάντα, ένα είδος πολυτελείας για τον πόλεμο και το κυνήγι, το γαϊδουράκι και το μουλάρι ζώα μεταφοράς και εργασίας, ενώ ο σκύλος εκτός από φύλακας και κυνηγός ήταν  –όπως πάντα- ο πιστότερος  φίλος του ανθρώπου, από την εποχή του Οδυσσέα τουλάχιστον.

Για τα γεωργικά εργαλεία δεν είναι πολλές οι γνώσεις μας, αφού πολλά ήταν από ξύλο και χάθηκαν, τα υπόλοιπα από σίδερο που σπάνια διατηρείται σε καλή κατάσταση. Κυριότερα ήταν το άροτρο, που ελάχιστα είχε αλλάξει από την εποχή του Ησιόδου, η τσάπα, το δικέλι, τα δρεπάνια και τα κλαδευτήρια, τα διάφορα άλλα μαχαίρια, οι μυλόπετρες, κλπ.      Πολλά παρέμειναν αναλλοίωτα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, όπως φαίνεται από τα λίγα σύγχρονα παραδείγματα που εκτίθενται στην έκθεση, αλλά και από τη μελέτη των εργαλείων διαχρονικά.1     Φαίνεται μάλιστα ότι σε κάποιες από τις αγροτικές εργασίες χρησιμοποιούσαν και τα λίθινα μαχαιράκια,² όπως άλλωστε και μέχρι τα νεώτερα χρόνια [δοκανόπετρες]. Χαρακτηριστικότερη περίπτωση αποτελεί το παλαιολιθικό μαχαιράκι που βρέθηκε στο Κομπολόι.   

Στις αγροικίες του Ολύμπου συγκεντρώθηκε μεγάλος αριθμός αρχαίων σπόρων    καθώς και άλλα οργανικά ευρήματα, αλλά και εργαλεία και σκεύη που σχετίζονταν με την αγροτική ζωή, ιδιαίτερα μάλιστα την αμπελουργία και την οινοποία.  Αρκετά από τα σκεύη που σώζονταν αποσπασματικά  αναπαραστήθηκαν στην αρχική τους μορφή από την κεραμίστρια Ειρήνη Καζαντζανίδου.

Αρχαίο δικέλι, απαραίτητο εργαλείο των αμπελουργών, όπως βρέθηκε
στο υπόγειο του πύργου στο Κομπολόι.

Σύγχρονο σιδερένιο δρεπανόσχημο μαχαίρι-κλαδευτήρι αμπελιού.
Το σχήμα δεν έχει αλλάξει από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. 3

Σημειώσεις

^[1] Βλ πχ. συγκεντρωμένα στο έργο του Petrie W. F., Tools and Weapons, London, 1917

^[2] Βλ. και στην περιοχή του Λαυρίου: Livingston Vance Watrous, An Attic farm near Laurion, Hesperia, supplement XIX, Studies in Attic epigraphy, history and Topography, presented to Eugene Vanderpool, 1982,  195, εικ.. 4.

^[3] Κλαδευτήριον, κλαστήριον, βίσβης: αμπελουργικό κλαδευτήρι. Βράκετον: κλαδευτήρι.  Βλ. Ησύχιο, λ.